Zwangerschap – tijdens je zwangerschap
De trimesters van je zwangerschap
Je zwangerschap bestaat uit het eerste, tweede en derde trimester, die ieder drie maanden duren. Hoe de zwangerschap je lichaam beïnvloedt, kan verschillend zijn per trimester.
▪ Eerste trimester: 0 t/m 12 weken: in de eerste 12 weken gebeurt er ontzettend veel in je lichaam.
– Je zwangerschap start met de bevruchting en de innesteling van de bevruchte eicel in je baarmoeder. Hierna groeit de eicel uit tot een embryo en de placenta. Dit trimester is ook de spannendste tijd in je zwangerschap, want de kans op een miskraam is dan nog relatief hoog (80% van de miskramen vindt plaats in het 1e trimester).
– Je krijgt last van de eerste zwangerschapssymptomen met klachten als: vaak moeten plassen, extreme vermoeidheid, ochtendmisselijkheid, pijnlijke, gevoelige of gezwollen borsten, stemmingswisselingen, gewichtstoename, blaasontsteking en verstopping.
– Van je zwangerschap is aan de buitenkant nog weinig zichtbaar. Ook al zie je aan de buitenkant niets, binnen in je baarmoeder gebeurt er al heel veel. Het embryo groeit uit tot een foetus van 6,5 centimeter. Het hart met de bloedsomloop is het eerste orgaan, dat functioneert. Ook de (basis van de) hersenen en het ruggenmerg worden tijdens de eerste weken gevormd. Na ongeveer 10 weken beginnen ook de andere vitale organen te groeien en worden er botten en kraakbeen aangemaakt. De geslachtsorganen zijn dan ook al aanwezig. Aan het eind van deze 12 weken zitten alle belangrijke organen en lichaamssystemen op hun plaats.
▪ Tweede trimester: 13 t/m 26 weken: in week 13 tot en met week 26 begint je buik te groeien en is de kans op een miskraam veel kleiner.
– Dit tweede trimester wordt vaak als de fijnste tijd van de zwangerschap ervaren. Je hebt minder last van vervelende kwaaltjes, je ongeboren kindje begint nu echt te groeien en je zwangerschapsbuikje wordt zichtbaar. In deze drie maanden groeit je buik het meest. Je kunt last hebben van: rugpijn, bandenpijn, pijn in je lies of in je stuitje, brandend maagzuur, een zwangerschapsmasker, zwangerschapsstreep, striae of aambeien.
– Je ongeboren kindje ontwikkelt zich snel en is in week 26 waarschijnlijk zo’n 34 centimeter lang met een gewicht van ongeveer 800 gram.
– Je ongeboren kindje oefent met bewegen, ademen, zuigen en slikken. Ook de zintuigen beginnen te werken en je kunt contact maken met je ongeboren kindje in je buik.
▪ Derde trimester: 27 t/m 40 weken: deze periode loopt van week 28 tot aan je bevalling, die meestal plaatsvindt tussen week 37 en week 42.
– Je krijgt in de laatste weken een heel dikke buik. Je kunt last hebben van: kortademigheid, bekkeninstabiliteit, carpaal tunnelsyndroom, harde buiken, vocht vasthouden, lekkende borsten en slapeloosheid.
– Je ongeboren kindje groeit van 35 cm lengte en 900 gram gewicht tot (gemiddeld) 50 cm lengte en 3400 gram gewicht. In de lengte groeit je kindje minder snel, maar het gewicht wordt bijna vier keer zo groot. Dat komt door het vet, dat je kindje nodig heeft om straks ook buiten de baarmoeder warm te blijven. Aan het begin van het derde trimester gaan de ogen van je kindje open. Na 37 weken is je ongeboren kindje in principe klaar om geboren te worden.
Reuma en klachten
• Je reumatische klachten kunnen minder worden door een verandering in je hormoonhuishouding tijdens je zwangerschap. Sommige klachten zijn vergelijkbaar met die van je reuma en zijn normaal. Dan gaat het bijvoorbeeld om het vasthouden van vocht, rugpijn of vermoeidheid. Als je zwanger bent, kun je tijdens je zwangerschap vaak sneller moe zijn en last hebben van de gebruikelijke lichamelijke ongemakken of een hoge bloeddruk. De meeste vormen van reuma hebben geen invloed op het verloop van je zwangerschap. Hooguit kun je wat meer pijn aan je rug of heupen krijgen, omdat je lichaam zwaarder belast wordt. Dit kan vooral het geval zijn als je daar voor je zwangerschap ook al last van had. Plan daarom extra rustpauzes in tijdens de dag.
• Bij een zwangerschap ontstaan er ook tijdelijke veranderingen in je immuunsysteem. Hierdoor merk je met een reumatische ziekte soms, dat je klachten verbeteren of verdwijnen tijdens de zwangerschap, vooral in het tweede en derde trimester. Maar bij sommige vrouwen blijven de ziekteklachten gelijk of kunnen ze zelfs erger worden. Daarom heeft één op de twee vrouwen met reuma nog steeds medische behandeling nodig tijdens de zwangerschap.
Behandeling tijdens zwangerschap
Je zorgteam bestaat uit je huisarts, reumatoloog, reumaverpleegkundige, gynaecoloog of verloskundige en alle andere zorgverleners met wie je eventueel contact hebt. Je apotheker kan je adviseren over hoe je je medicijnen moet innemen of informatie geven over medicijnen, die aan je zijn voorgeschreven.
• Meestal ben je tijdens je zwangerschap gewoon onder behandeling van een verloskundige, die je bevalling zal begeleiden. Maar bij ernstige reumatoïde artritis (RA), systeemziekten (systemische lupus erythematodes (SLE), systemische sclerose (sclerodermie) en het syndroom van Sjögren), gebruik van csDMARDs, heup- of bekkenproblemen en de aanwezigheid van anti-SS-A en/of anti-SS-B antistoffen zal behandeling en begeleiding van de bevalling door een gynaecoloog nodig zijn. Het is erg belangrijk, dat je praat met je zorgverleners (huisarts, reumaverpleegkundige, reumatoloog, gynaecoloog, verloskundige) over je behandeling, klachten en bevalling. Door je behandelingsopties van tevoren te bespreken, kun je je behandeling, als dat nodig is, aanpassen. Je krijgt dezelfde controles als iedere andere zwangere vrouw. Afhankelijk van je klachten heb je misschien extra controles nodig. Het is daarom belangrijk om je klachten tijdens je zwangerschap in de gaten te houden en eventuele veranderingen te melden aan je zorgverlener.
• Axiale Spondyloartritis (SpA). Je kunt bij axiale spondyloartritis tijdens de zwangerschap vaak minder last van je gewrichten hebben, maar je kunt extra last krijgen van het ademhalen of van je rug. Bij een minder beweeglijke borstkas wordt het ademen via de borstkas moeilijker. Naarmate je kindje groeit, blijft er minder ruimte in je buik over om te ademen. Het wordt dan ook steeds moeilijker om via de buik te ademen. Besteed hier extra aandacht aan als je zwangerschapsoefeningen doet en vraag eventueel aan een oefen- of fysiotherapeut om geschikte oefeningen. Als je erg veel schade aan de gewrichten van je rug, heupen of bekken hebt, is bij de bevalling een keizersnede een mogelijkheid.
• Systemische Lupus Erythematodes (SLE). De ziekte kan invloed hebben op het verloop van je zwangerschap en de gezondheid van je ongeboren kindje. Het is daarom belangrijk om zwanger te worden als de ziekte minstens 6 maanden niet meer actief (in remissie) is. Bij een actieve systemische lupus erythematodes is er een verhoogd risico, dat je ziekte tijdens de zwangerschap verder opvlamt. Als de ziekte actief is, heb je een groter risico op bijvoorbeeld een miskraam, een te vroeg of te klein geboren kindje of een zwangerschapsvergiftiging. Ook als je anti-SS-A en/of anti-fosfolipiden antistoffen in je bloed hebt, heb je meer kans dat er problemen zijn tijdens je zwangerschap.
• Reumatoïde Artritis (RA). Een actieve reumatoïde artritis en het gebruik van een hoge dosis prednison kan invloed hebben op het verloop van je zwangerschap. Je hebt een grotere kans, dat je kindje een laag geboortegewicht heeft of te vroeg of via een keizersnede geboren wordt. Als je reumatoïde artritis rustig blijft, dan heb je minder last van je ziekte tijdens de zwangerschap. Als je klachten afnemen, dan kun je misschien minder medicijnen gebruiken of tijdelijk helemaal stoppen met je medicijnen.
• Systemische sclerose (SSc). Dit is de vorm van sclerodermie, die invloed kan hebben op je zwangerschap. Je hebt een verhoogde kans op een hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap en op het krijgen van een wat kleiner kindje dan gemiddeld.
• Syndroom van Sjögren. Het syndroom van Sjögren kan invloed hebben op het verloop van je zwangerschap en de gezondheid van je ongeboren kindje.
Medicijngebruik
Het kan nodig zijn dat je reuma ook vóór en tijdens de zwangerschap met medicijnen wordt behandeld om deze onder controle te houden. Maar niet alle medicijnen zijn hier geschikt voor. Je reumatoloog kan je hierover meer vertellen.
• Bepaalde medicijnen kunnen invloed hebben op je vruchtbaarheid of schadelijk zijn voor je ongeboren kindje. Met sommige medicijnen moet je daarom al maanden voor de zwangerschap stoppen. De werking van deze medicijnen kan tot 2 jaar, nadat je deze medicijnen voor het laatst gebruikt hebt, duren.
• Raadpleeg je zorgverleners ook als je nog andere medicijnen gebruikt of zelfmedicatie, die je bij de drogist haalt. Je zorgverleners moeten controleren op interacties tussen de verschillende medicijnen en zelfmedicatie en je advies geven over het gebruik tijdens de zwangerschap.
• Vooral in de eerste 3 maanden van de zwangerschap is je ongeboren kindje gevoelig voor medicijnen. Overleg met je arts(en) welke medicijnen je veilig kunt (blijven) gebruiken. Je hebt met je reuma soms tijdens je zwangerschap minder last van je aandoening. Daardoor kun je vaak een lagere dosis medicijnen innemen of er tijdelijk helemaal mee stoppen. Als je ziekte erg actief wordt, is het mogelijk dat het op een gegeven moment toch beter is om (andere) medicijnen te gaan gebruiken. Het is belangrijk dat deze medicijnen jou helpen, maar ze mogen niet schadelijk zijn voor je ongeboren kindje. Welke medicijnen je kunt gebruiken, hangt af van je persoonlijke situatie. Over het algemeen kun je de volgende medicijnen onder bepaalde voorwaarden veilig gebruiken tijdens jouw zwangerschap: • paracetamol, • maagzuurremmer, • carbasalaatcalcium, • hydroxychloroquine, • azathioprine, • lage dosering prednison, • zeer lage dosering sulfasalazine, • foliumzuur, calcium en vitamine D.
Aanvullende behandelingen
Sommige aanvullende behandelingen kunnen je helpen om je prettiger te voelen, zoals yoga, massages en stressbeheersing. Aquagymlessen kunnen ook nuttig zijn, omdat je gewrichten hierbij weinig worden belast. Maar niet alle oefeningen zijn geschikt als je zwanger bent. Bespreek vooraf met je arts(en) of zorgteam om te zien wat geschikt is voor jou en hoe dit op jouw behoeften kan worden afgestemd.
Vaccinaties
Niet alle vaccinaties kunnen worden gegeven tijdens je zwangerschap of in combinatie met bepaalde medicijnen. Bespreek met je arts(en) welke vaccinaties je nodig zou kunnen hebben en of je ze kunt krijgen.
Geboorteplan
Zorg er voor dat je tijdens je zwangerschap contact opneemt met je zorgverleners om een geboorteplan te maken en te bespreken. In een geboorteplan beschrijf je jouw wensen bij de bevalling. Het is bedoeld voor jezelf, je partner, je gynaecoloog, je verloskundige en/of andere zorgverleners. Via het geboorteplan laat je anderen weten, wat voor jou belangrijk is. Degene, die je bevalling begeleidt, kan hier dan zoveel mogelijk rekening mee houden.
Wat schrijf je bijvoorbeeld in je geboorteplan?
• waar je wilt bevallen, thuis of in het ziekenhuis.
• in welke houding je het liefst wilt of het beste kunt bevallen.
• wie er tijdens de bevalling bij jou mogen zijn.
• of je pijnstilling wilt en zo ja, via welke methode.
• of je je baby zelf wilt aanpakken na de bevalling.
• wie de navelstreng door mag knippen.
• of je borstvoeding wilt gaan geven.
Checklist
• Het is belangrijk dat je tijdens je zwangerschap gezond blijft leven. Probeer de juiste balans te vinden tussen werk, actief bewegen en rust op basis van je eigen behoeften, tenzij je arts of zorgteam anders adviseert.
• Je kunt een ergotherapeut betrekken bij een efficiënte inrichting van je huis i.v.m. de zorg voor je kindje.
• Plan tijdens je zwangerschap op tijd afspraken met je zorgverleners in, vooral als je ziekteklachten veranderen. Verander je behandeling niet zonder met je arts of zorgteam te overleggen. Maak regelmatig een afspraak met je zorgverleners voor tests die nodig zijn, zoals bijvoorbeeld een bloedonderzoek en voor vaccinaties (voor zover van toepassing).
• Bespreek je geboorteplan met je verloskundige of gynaecoloog en zorg dat ze bij de behandeling rekening houden met je ziekte.
• Denk na over het geven van borstvoeding. Wil je dit gaan doen, bespreek dit dan met je zorgverleners.
Schrijf je vragen op
Vóórdat je een afspraak hebt, kun je het beste alle vragen opschrijven, die je wilt stellen aan je zorgverleners. Het kan nuttig zijn om je partner of iemand anders mee te nemen om je te helpen onthouden, wat de arts heeft gezegd. Mogelijke vragen, die je kunt stellen:
• Heeft mijn ziekte invloed op de groei van mijn ongeboren kindje? Er is een licht verhoogd risico op een lager geboortegewicht van je baby, vooral als de ziekte niet goed onder controle is tijdens de zwangerschap. Je wordt met je ongeboren kindje echter tijdens de zwangerschap nauwlettend in de gaten gehouden.
• Zijn er risico’s voor mij of mijn ongeboren kindje, nu ik zwanger ben?
• Hebben medicijnen invloed op mijn ongeboren kindje? Sommige medicijnen moet je stoppen voordat je zwanger wordt of tijdens je zwangerschap of wanneer je borstvoeding geeft. Je reumatoloog kan je hierover meer vertellen.
• Krijg ik rugpijn tijdens mijn zwangerschap?
• Kan ik mijn zwangerschap volledig uitdragen? Er is een licht verhoogd risico dat je kindje te vroeg geboren wordt, vooral als je ziekte tijdens de zwangerschap niet goed onder controle is. Je wordt tijdens je zwangerschap nauwlettend in de gaten gehouden.
• Kan ik natuurlijk bevallen?