Voeding en leefstijl bij reumatoïde artritis (RA)
Reumatoïde artritis (RA) kan een grote impact op je leven hebben. Zo wordt je werk misschien lastiger en kun je niet al je hobby’s meer uitvoeren. Om de invloed van RA op je leven zo klein mogelijk te maken, kun je medicatie gebruiken en proberen om voldoende te bewegen. Maar ook voeding en leefstijl zouden een positieve invloed kunnen hebben. PAN Nederland heeft het bewijs dat er tot dusver is over de relatie tussen dieet, leefstijl, en RA voor je op een rijtje gezet.
Risicofactoren van RA
Het risico op het krijgen van RA zou groter zijn als je ongezond eet, overgewicht hebt of veel stress ervaart. Ook een zittende leefstijl en roken zijn risicofactoren. Gelukkig kun je deze factoren aanpakken. Het volgen van een gezond dieet zou bijvoorbeeld leiden tot minder kans op RA. Ook een gezond gewicht, niet roken en het voorkomen van stress helpen om het risico op RA te verkleinen. Bovendien zorgt beweging ervoor dat je minder kans hebt om RA te krijgen. Mensen die 40 tot 60 minuten per dag matig intensief bewegen, zoals wandelen of fietsen, en 2 tot 3 uur per week een intensievere sport beoefenen, hebben een kleinere kans om RA te krijgen dan mensen die weinig bewegen. Maar onderzoekers raden deze gezonde levensstijl ook aan mensen aan die al RA hebben.
Darmen en auto-immuniteit
De reden dat een gezond dieet positief zou zijn voor mensen met RA, is omdat verschillende studies laten zien dat voeding een belangrijke rol speelt bij hoe je je voelt. Dit komt door het verband tussen je darmmicrobioom en het afweersysteem. In je darmmicrobioom zitten bacteriën, zowel goede als slechte. Hiermee train je je afweersysteem. Al die bacteriën hebben invloed op hoe jij je voelt. Een grote diversiteit aan bacteriën in het darmmicrobioom zou zorgen voor een goede gezondheid. Chronische ontstekingsziekten, waaronder auto-immuunziekten zoals RA, brengen onderzoekers daarentegen in verband met een ongezond darmmicrobioom. Specifieke bacteriën in het darmmicrobioom van mensen met RA zouden het ontstaan van ontstekingsstoffen stimuleren.
Een gezond dieet bij RA
Door gezond te eten, kun je je darmmicrobioom gelukkig proberen gezond te houden. Er zijn verschillende voedingspatronen die goed zijn voor iedereen. Namelijk een gevarieerd dieet bestaande uit fruit, groente, peulvruchten, noten en volkoren producten. Het zou ook goed zijn om minder dan 12 theelepels toegevoegde suiker per dag te eten, net als minder dan 5 gram zout en minder dan 66 gram vet. En alcohol zou je beter kunnen laten staan. Als je RA hebt en medicatie gebruikt, kan alcohol ervoor zorgen dat je lever meer moeite heeft om de medicatie te verwerken. Daarnaast brengen onderzoekers verzadigde vetzuren in verband met verhoogde ontstekingswaarden. Oliën die rijk zij aan omega-3 of omega-9 vetzuren, zoals lijnzaad en olijfolie, zouden daarom beter zijn.
De belangrijke rol van voedingsvezels
Vezels zijn essentieel voor een gezond dieet. Voedingsvezels kunnen de gezondheid van mensen met RA verbeteren, omdat ze geassocieerd worden met een kleinere kans op hart- en vaatziekten, minder boterosie, een lagere bloeddruk en cholesterol, betere bloedsuikerwaarden en insulinegevoeligheid en een lager gewicht. Ook lijken voedingsvezels het immuunsysteem te verbeteren en de aanmaak van ontstekingsremmende cellen te verhogen.
Vezels zijn bovendien goed voor je darmmicrobioom, omdat ze worden omgezet in vetzuren met ontstekingsremmende eigenschappen. Ook zouden vezels de groei van goede bacteriën stimuleren. Vezelrijke diëten, zoals een vegetarisch, mediterraan of veganistisch eetpatroon, met weinig rood vlees en veel onverzadigde vetzuren, zouden daardoor zorgen voor een gezond microbioom. Diëten vol dierlijk vet, eiwit en weinig vezels zouden daarentegen leiden tot minder gezonde bacteriën en een ongezonder microbioom.
Plantaardige voeding, het mediterraanse dieet en RA
Verschillende studies hebben laten zien dat een plantaardig of mediterraans dieet daarom voordelig kan zijn voor mensen met RA. Het zou onder andere ontstekingen tegengaan, pijn en stijfheid verminderen en de algehele gezondheid verbeteren. Ook zou de ziekteactiviteit afnemen.
Glutenvrij dieet
Een aantal studies hebben gekeken naar het eten van glutenvrije producten binnen een plantaardig dieet. Het is nog niet helemaal duidelijk in hoeverre glutenvrije producten bijdragen aan de positieve effecten van plantaardig eten. Sommige mensen met RA die al een plantaardig dieet volgen, merken nog meer positieve gevolgen als zij ook geen gluten meer eten. Je zou hiermee kunnen experimenteren. Bijvoorbeeld door een aantal maanden te kijken of glutenvrij eten jou helpt. Het is wel lastig om vezelrijk te eten als je een glutenvrij dieet volgt, dus het is aan te raden om gluten alleen te schrappen als het jou echt voordelen oplevert.
Vasten
Een korte periode van vasten gevolgd door een vegetarisch dieet zou volgens enkele studies ook goed kunnen zijn voor mensen met RA. Het gaat dan om een vastenperiode van ongeveer 7-10 dagen waarbij je per dag 0-800 calorieën inneemt. Er is wel meer wetenschappelijk bewijs nodig dat vasten echt werkt. Ondervoeding is namelijk ook niet gezond. Bij ondervoeding heb je een tekort aan voedingsstoffen en verlies je spiermassa.
Voedingssupplementen voor mensen met RA
Hoewel het beter is om al je voedingsstoffen uit voeding te halen, kunnen sommige mensen met RA baat hebben bij voedingssupplementen. Je kunt bijvoorbeeld foliumzuur nemen als je methotrexaat gebruikt, omdat methotrexaat de werking van foliumzuur in je lichaam blokkeert. Daarnaast kun je bijvoorbeeld vitamine D, B12 of calcium supplementen nemen, om onder andere botontkalking tegen te gaan. Overleg wel altijd met je arts of voedingssupplementen voor jou van toegevoegde waarde zijn.
Meer onderzoek nodig
De resultaten van verschillende studies naar de positieve effecten van dieet en leefstijl op RA zijn veelbelovend. Er lijken mogelijkheden te zijn om de klachten van RA te verminderen door aanpassingen te maken in je dieet en leefstijl. Het ziet ernaar uit dat een plantaardig of mediterraan dieet gunstig kan zijn voor mensen met RA, naast algemene aanbevelingen voor een gezonde levensstijl. Maar er is meer onderzoek nodig om echt vast te stellen wat helpt.
Er wordt op dit moment bijvoorbeeld meer onderzoek gedaan in de Plants for Joints studie. Dit is een leefstijlprogramma waarin onder andere plantaardige voeding en beweging centraal staan. De studie kijkt naar het effect van deze leefstijl op mensen met RA. De komende jaren verwachten wetenschappers nog veel meer onderzoek op het gebied van voeding, leefstijl en RA, waar hopelijk positieve resultaten uitkomen.
Overleg met een diëtist
Overweeg je om een bepaald dieet te volgen of om bepaalde voeding te vermijden of aan te passen? Dan kun je dit het beste altijd in overleg met een diëtist doen. Zo voorkom je dat je een mogelijk tekort aan bepaalde voedingsstoffen oploopt.
Over PAN Nederland
De Physicians Association for Nutrition the Netherlands, PAN Nederland, is een vereniging van zorgprofessionals die meer aandacht willen voor gezonde voeding in de zorg. Het doel van PAN is het vergroten van het bewustzijn van de kracht van gezonde voeding. Gezonde plantaardige voeding zou namelijk ziekte kunnen voorkomen of kunnen helpen bij medische behandelingen.
