Vermoeidheid bijwerking van biologicals
Veel mensen met een chronische immuunziekte zoals reuma, hebben last van vermoeidheid. Deze vermoeidheid kan voortdurend aanwezig zijn, maar kan ook ineens toeslaan. Je hebt dan minder energie en voelt je uitgeput. Daardoor heeft vermoeidheid een grote impact op je leven. Maar niet alleen je ziekteactiviteit veroorzaakt vermoeidheid. Vermoeidheid kan namelijk ook ontstaan als bijwerking van een biological. Dat ontdekten wetenschappers uit Nederland in een onlangs afgerond onderzoek naar vermoeidheid en biologicals.
Onderzoek naar vermoeidheid en biologicals
Het verminderen van de ziekteactiviteit is niet altijd voldoende om vermoeidheidsklachten bij chronische immuunziekten weg te nemen. Dit komt doordat bijvoorbeeld ook pijn, depressie en verminderde mobiliteit je vermoeid maken. Maar ook bijwerkingen van medicijnen kunnen vermoeidheid veroorzaken. Tot nu toe was niet goed bekend in hoeverre biologicals leiden tot vermoeidheid. Terwijl vermoeidheid een veelvoorkomende klacht is onder mensen die deze medicijnen gebruiken. Deze onduidelijkheid maakt het lastig om de beste behandeling te bepalen, omdat vermoeidheid misschien ten onrechte wordt toegeschreven aan de ziekte, en niet als bijwerking van een biological. Daarom is hier onlangs onderzoek naar gedaan.
Monitor Biologische Medicijnen
De onderzoekers gebruikten voor deze studie resultaten uit de Monitor Biologische Medicijnen. Dit is een onderzoek waarin mensen met chronische immuunziekten vragenlijsten over biologicals invulden. Zij gaven aan welke biological zij gebruiken, waarvoor ze dit medicijn gebruiken en welke bijwerkingen ze ervaren. Ook vulden zij bijvoorbeeld informatie in over comorbiditeiten en aanvullende medicatie. De monitor liep van januari 2017 tot en met december 2020.
Als mensen in de vragenlijst aangaven een bijwerking van een biological te ervaren, dan konden ze hier meer informatie over geven. Bijvoorbeeld over de ernst van de bijwerking, contact met een zorgverlener of aanpassingen in de behandeling. Ook konden ze aangeven hoe vaak ze de bijwerking ervaren en op welke momenten.
Resultaten: vermoeidheid meest gemelde bijwerking
Er hebben in totaal 1382 mensen aan het onderzoek deelgenomen. Van deze groep gaven 730 mensen (53%) aan een bijwerking van een biological te ervaren. Vermoeidheid wordt het vaakst als bijwerking gemeld, namelijk door 108 (15%) van de 730 mensen. Zij gaven duidelijke beschrijvingen van het verloop van hun vermoeidheid en de kenmerken. De onderzoekers konden daardoor kijken naar het patroon van vermoeidheid bij deze mensen.
Bijna de helft (46%) van de 108 mensen die vermoeidheid als bijwerking beschreef, geeft aan dat de vermoeidheid tijdens of kort na toediening van een biological ontstaat. Binnen een week na de toediening voelen zij zich vaak niet meer of minder vermoeid. De andere helft, 54% van de 108 mensen, gaf aan geen specifiek patroon in hun vermoeidheid te ervaren.
Contact met zorgprofessionals over vermoeidheidsklachten
78 van de 108 mensen (72%) zocht contact met een zorgprofessional over hun vermoeidheidsklachten. Dit leidde soms tot aanpassingen in de dosering (12%) of tot het stopzetten van de medicatie (6%). Ook kwam het voor dat ze samen voor een ander soort behandeling kozen. Veranderingen in de behandeling zorgden er bij sommige mensen voor dat de vermoeidheidsklachten verbeterden of verdwenen.
Meer ziektelast door vermoeidheid
De onderzoekers keken ook naar de ziektelast die mensen ervaren per bijwerking. Daaruit blijkt dat de gemiddelde ziektelast van vermoeidheid hoger is dan de last van andere bijwerkingen. De reden dat de ziektelast van vermoeidheid zo hoog is, komt onder andere doordat vermoeidheid leidt tot een verminderde kwaliteit van leven, beperkingen in dagelijkse activiteiten, minder mogelijkheden om te werken en tot concentratieproblemen. Daarnaast kan vermoeidheid zorgen voor moeilijkheden in je sociale leven en depressieve gevoelens.
Kenmerken van mensen met vermoeidheid
Mensen die vermoeidheid als bijwerking van een biological melden, hebben volgens de onderzoekers verschillende kenmerken. Zo zijn zij vaker jonger en roken ze vaker, dan mensen die andere bijwerkingen of geen bijwerkingen ervaren. Ook gebruiken mensen die vermoeidheid ervaren vaker de medicijnen infliximab, rituximab en vedolizumab. Daarnaast hebben deze mensen vaker comorbiditeiten en de ziekte van Crohn. Ze gebruiken juist minder vaak etanercept dan mensen die andere bijwerkingen of geen bijwerkingen ervaren.
Verder gebruiken mensen die vermoeidheid melden vaker tocilizumab dan mensen die geen bijwerkingen ervaren, en hebben ze vaker een psychiatrische comorbiditeit. Ze gebruiken juist minder vaak methotrexaat in combinatie met hun biological, dan mensen die geen bijwerkingen ervaren.
Biologicals kunnen vermoeidheid veroorzaken
De onderzoekers trekken de conclusie dat biologicals vermoeidheid kunnen veroorzaken. Veel mensen ervaren namelijk vermoeidheid in de week na toediening van een biological. Aanpassingen aan de behandeling, zoals het veranderen van de dosering of het stoppen met de biological, kunnen de vermoeidheid verminderen. Dit bevestigt het patroon dat biologicals bijdragen aan vermoeidheidsklachten. Maar het zou ook kunnen dat andere factoren, zoals medicijnen die iemand in combinatie met de biological gebruikt, een rol spelen.
Neem biologicals mee bij vermoeidheidsklachten
Volgens de onderzoekers zijn er veel factoren die kunnen bijdragen aan vermoeidheid bij mensen met een chronische immuunziekte. Hoewel ze niet kunnen spreken van oorzaak en gevolg tussen biologicals en vermoeidheid, hebben ze met dit onderzoek wel terugkerende patronen en kenmerken laten zien. Dat biedt waardevolle informatie om vermoeidheidsklachten in de toekomst beter te kunnen behandelen. Zorgprofessionals zouden altijd rekening moeten houden met de mogelijkheid dat iemand vermoeid is door het gebruik van een biological. Ze zouden de vermoeidheid niet automatisch moeten toewijzen aan de ziekte zelf. Het kan helpen om het verloop en de symptomen van de vermoeidheid in de gaten te houden. Daardoor kun je beter onderscheid maken tussen vermoeidheid veroorzaakt door de ziekteactiviteit, en door andere factoren. Dat leidt ertoe dat je een betere en persoonlijkere behandeling kunt krijgen, wat je kwaliteit van leven verbetert.
Wel moet in de toekomst meer in detail worden onderzocht welke biologicals precies vermoeidheid veroorzaken, en op welke manier. Datzelfde geldt voor de kenmerken van mensen die mogelijk meer last hebben van vermoeidheid als bijwerking van een biological. Maar de eerste veelbelovende stappen zijn gezet.
Meer lezen?
- Lees het hele artikel over vermoeidheid en biologicals hier
- Vermoeidheid bij biologicals – Nationale Vereniging ReumaZorg Nederland
- De last van bijwerkingen van biologicals – Nationale Vereniging ReumaZorg Nederland
- Vermoeidheid bij reuma: hoe ga je ermee om? – Nationale Vereniging ReumaZorg Nederland
