Terugblik webinar ‘Vermoeidheid en omgaan met je energie’
Veel mensen met reuma ervaren dagelijks (extreme) vermoeidheid. Dat kan veel invloed hebben op je dagelijkse leven. Het is dan ook belangrijk om je energie goed te verdelen. Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Daarom organiseerde de Nationale Vereniging ReumaZorg Nederland op 12 september samen met zelfstandig ergotherapeut Tinneke Claes een webinar in het teken van ‘vermoeidheid en omgaan met je energie’. Tinneke nam de deelnemers mee in het vinden van een goede balans in je dagelijks activiteiten. In dit nieuwsbericht vatten we haar presentatie samen en lees je haar praktische tips.
Wat is vermoeidheid?
69% van de mensen met reuma heeft dagelijks te maken met vermoeidheid. Die vermoeidheid kan zo erg zijn dat het iemand beperkt in zijn of haar dagelijkse bezigheden. Er zijn verschillende ‘soorten’ vermoeidheid: motivatie vermoeidheid, lichamelijke vermoeidheid en mentale vermoeidheid. Bij motivatie vermoeidheid kun je het niet opbrengen om iets leuks te doen. Zelfs energienemers, bijvoorbeeld huishoudelijke taken die je graag van je lijstje zou vinken, krijg je dan niet meer gedaan. Lichamelijke vermoeidheid wil zeggen dat je moeite hebt met lichamelijke activiteiten. Daaronder vallen huishoudelijke taken, werk en sporten of bewegen. Mentale vermoeidheid heeft te maken met je hoofd: je hebt dan bijvoorbeeld moeite met concentreren of met focussen op meerdere dingen tegelijk.
Je vermoeidheid uitleggen: de energiebatterij
De vermoeidheid die mensen met reuma ervaren is voor anderen soms moeilijk te begrijpen. Onbegrip van naasten kan erg vervelend zijn voor mensen met reuma. Je kunt je vermoeidheid proberen uit te leggen aan de hand van de energiebatterij. Die batterij beschrijft je energielevel gedurende de dag. ’s Ochtends is de batterij gedeeltelijk gevuld, dat is het hoogst haalbare. In de middag, nadat je veel energie hebt verbruikt tijdens verschillende activiteiten, is de batterij bijna leeg. Aan het einde van de dag heb je de bodem van de batterij bereikt: alle energie is op. ’s Nachts laadt de batterij weer op, maar hij zal niet meer volledig opladen. Voor wie aan (jonge) kinderen wil uitleggen dat wat vermoeidheid met je doet, tipt Tinneke het boek Oorlog in mijn lichaam, geschreven door ergotherapeut An Vandeloo.
Energieniveau op peil houden
Het is verstandig om je energie goed te verdelen over de dag. Maar je energieniveau op peil houden is niet makkelijk. Door inspanningen en (sociale) verplichtingen kun je snel moe worden. Ook bezorgen sommige activiteiten je meer pijn, wat kan bijdragen aan vermoeidheid. Probeer daarom eens de volgende gewrichtsbesparende technieken:
- Vermijd posities die misvorming bevorderen – zoals de fijne greep. Bijvoorbeeld: als je schrijft, probeer dan eens een penverdikker te gebruiken.
- Gebruik de juiste tiltechnieken – vermijd klachten aan je gewrichten door dingen op de juiste manier op te tillen.
- Gebruik de grote gewrichten – denk aan de elleboog en schouder. Een winkeltas kun je dragen met je hand of een paar vingers, maar een tas kan ook over je schouder.
- Kies de minst vermoeiende manier van uitvoeren – gebruik hulpmiddelen waar mogelijk en schroom niet om anderen om hulp te vragen.
- Leer vermoeidheid (h)erkennen – niet alleen naar jezelf toe, maar ook naar je omgeving.
- Stel je eigen prioriteiten – jij weet wat je lichaam aankan en wat niet, dus je moet daar je eigen keuzes in maken. Laat je niets opdragen door anderen.
- Pacing
- Bespreek je vermoeidheid met een multidisciplinair team – iedere zorgverlener heeft zijn eigen specialiteit. Door je klachten te bespreken met bijvoorbeeld je reumaverpleegkundige, fysiotherapeut en ergotherapeut verzamel je de beste tips.
- Draag een spalk indien nodig – al is het alleen maar om te rusten en je gewrichten tijd te geven om bij te komen.
- Bewegen! Het klinkt misschien gek, maar bewegen geeft je energie!
Het ‘vermoeidheidsdagboek’
Je kunt ook proberen een dagboek bij te houden waarin je je vermoeidheid noteert. Links staan de tijdstippen van de hele dag. In het midden schrijf je, bij het betreffende tijdstip, alle activiteiten die je doet op. Noteer ook je eetmoment, het tripje naar de supermarkt én je rustmomenten en slaap. Helemaal rechts geef je aan hoe vermoeid je je voelt: 1 = je voelt je goed, 4 = je bent erg vermoeid. Na een paar weken kun je het dagboek analyseren en zie je welke activiteiten je energie geven en welke energie kosten. Zo krijg je meer inzicht in jouw energiebatterij en hoe je je energieniveau op peil kunt houden. Dat kan je helpen de balans terug te vinden tussen energienemers en energiegevers.
Pacing
Pacing heeft te maken met het zoeken van een alternatief in je gedrag om activiteiten op een nieuwe manier uit te voeren, zodat je dingen kunt blijven ondernemen. Behoed jezelf voor piekgedrag, dat wil zeggen dat je niet moet gaan pieken wanneer het een tijdje goed gaat. Je kunt dan namelijk het idee krijgen dat je wel wat meer kunt doen, maar door te veel te doen kun je weer in een neerwaartse spiraal terechtkomen. Het is dus belangrijk dat je keuzes maakt en dat je nee durft te zeggen. Je moet anderen niet pleasen als dat eigenlijk te veel van je vraagt.
Je activiteiten analyseren
Je kunt op verschillende manieren de activiteiten die je doet analyseren. Dat kan bijvoorbeeld door jezelf bij een activiteit af te vragen ‘wat, waar, wanneer, wie en hoe’. Tinneke legt het uit aan de hand van een voorbeeld:
- Wat: ik strijk alles dat is gewassen. Alternatief: ik doe de strijk in delen, ik maak vandaag een begin en later doe ik de rest.
- Waar: beneden (want dan kan ik tv kijken terwijl ik strijk). De wasmachine en droger staan boven en mijn slaapkamer is boven. Ik moet dus eerst de volle wasmand naar beneden brengen om daar te strijken en vervolgens weer naar boven om alles op te bergen. Alternatief: ik strijk de was boven waar de wasmachine en droger staan. Eventueel neem ik mijn laptop mee, zodat ik daarop tv kan kijken.
- Wanneer: in het weekend. Alternatief: ik strijk doordeweeks, zodat ik in het weekend en kan rusten en leuke dingen kan doen.
- Wie: ik strijk, omdat ik dat het beste kan. Alternatief: ik vraag mijn partner/ouders/kinderen/vrienden om wat kledingstukken voor me te strijken. Of ik zoek een hulp die me kan helpen met strijken.
- Hoe: staand. Alternatief: Ik zet de strijkplank wat lager en pak een fijne kruk/stoel. Zo kan ik zittend de strijk doen.
Je kunt je activiteiten ook analyseren aan de hand van ‘Elvosico’. Dat is een afkorting:
- Elimineren: kan ik de activiteit achterwege laten of door iemand anders laten doen?
- Volgorde veranderen: kan ik de volgorde veranderen? Bijvoorbeeld: ‘s middags al de aardappelen schillen i.p.v. ’s avonds.
- Simplificeren: kan ik de activiteit makkelijker maken? Bijvoorbeeld: een keer voorgesneden groenten kopen i.p.v. de groenten zelf snijden.
- Combineren met een andere activiteit: moet ik 2 pannen gebruiken of kan ik ook alles koken in 1 pan, zodat ik me alleen op die ene pan hoef te focussen?
Hulp(middelen) bij vermoeidheid
Wie veel last heeft van vermoeidheid kan ook proberen gebruik te maken van hulpmiddelen. Voor verschillende algemene dagelijkse levensverrichtingen (ADL) bestaan er namelijk hulpmiddelen. ADL zijn dagelijkse handeling die je moet doen om zelfstandig te kunnen leven. Hierbij kun je denken aan eten en drinken, dagelijkse verzorging/hygiëne, aan- en uitkleden, huishoudelijke taken en autorijden/fietsen/wandelen. Geschikte hulpmiddelen zijn persoonsafhankelijk: wat voor de één werkt, werkt voor de ander misschien niet. Hulpmiddelenadvies is dus afhankelijk van de persoon, de activiteit en de situatie of omgeving. Als je niet weet welke hulpmiddelen voor jou geschikt zijn, hoe je ze moet gebruiken of als je andere vragen hebt, neem dan eens contact op met een onafhankelijk ergotherapeut bij jou in de buurt.
Afsluiting
De Nationale Vereniging ReumaZorg Nederland wil Tinneke Claes hartelijk bedanken voor haar duidelijke presentatie en vele goede tips. Ook bedankt aan alle deelnemers voor hun aanwezigheid en interactie.
Volgend webinar
In oktober organiseert de Nationale Vereniging ReumaZorg Nederland weer een webinar. Gastspreker Prof. dr. Mart van de Laar zal het dan gaan hebben over Reumatoïde Artritis. Het webinar zal plaatsvinden op donderdag 26 oktober vanaf 19.00 uur. Je kunt je aanmelden door een mail te sturen naar [email protected] o.v.v. ‘webinar RA’.
