Artrose is een van de meest voorkomende reumatische aandoeningen in Nederland. In 2019 hadden in totaal bijna 1,5 miljoen mensen last van artrose. Maar wat is nou precies artrose? Welke behandelopties zijn er mogelijk? Dr. Erwin van Spil gaf antwoord op deze vragen tijdens het webinar Artrose pp zaterdag 16 januari. Erwin is reumatoloog bij het Dijklander Ziekenhuis en doet onderzoek naar artrose in samenwerking met het UMC Utrecht en het Erasmus MC. Tijdens zijn opleiding deed hij ook onderzoek in Sydney met David Hunter op het gebied van artrose.
Wat is het verschil tussen artrose en artritis?
Artrose is niet hetzelfde als artritis, maar het zijn wel beide reumatische aandoedingen in de gewrichten. Artritis wordt ook wel ontstekingsreuma genoemd. Belangrijk is dat artritis en artrose verschillende behandelopties hebben. Veel mensen krijgen in de loop van hun leven artrose. Artrose kan ook voorkomen in combinatie met artritis.
Maar wat is nu precies een gewricht?
Een gewricht is elke plek waar twee botten bij elkaar komen. Sommige gewrichten zijn bedoeld om heel erg stevig te zijn om zo veel kracht en druk op te kunnen vangen. Andere gewrichten moeten vooral goed kunnen bewegen. Dit zijn de zogenaamde synoviale gewrichten. Een gewricht bestaat uit bot met kraakbeen aan het uiteinden van deze botten. Elk gewricht heeft ook een hard gewrichtskapsel. Daarbinnen zit een kwetsbaar laagje, het synovium. Dit laagje maakt vocht aan, houdt het gewricht beweeglijk en voedt het kraakbeen voor kwaliteit. Buiten het gewricht zitten ook structuren die belangrijk zijn om het gewricht goed te laten werken. Zoals spieren, pezen en de aanhechting van pezen. Deze aanhechting van de pees heet een slijmbeurs. Dit zijn kleine zakjes gevuld met lucht om de pezen zonder wrijving tegen het bot te laten bewegen.
Wat is artrose?
In een gezond gewricht functioneren alle onderdelen. Bij artrose wordt het kraakbeen dat aan de botuiteinden zit rafelig. Het laagje kraakbeen wordt ook dunner en van minder kwaliteit. Ook het botuiteinde waar het kraakbeen omheen zit reageert. Je kan botuitgroeisels krijgen aan deze botuiteinden. Deze uitgroeisels kunnen pijn doen en maken bewegen minder makkelijk. Er kunnen ook blauwe plekken op het bot ontstaan. Dit botoedeem zorgt voor pijn en heeft invloed op de artrose. Ook het kapsel kan door de artrose gaan ontsteken. Door de ontsteking wordt er meer vocht gemaakt door de slijmvlieslaag. De ontsteking heeft ook invloed op de artrose. Deze ontsteking is niet hetzelfde als bij artritis.
Als je kijkt naar artrose bij mensen vanaf 65 jaar dan zitten de meest voorkomende plekken van artrose in de nek en de onderrug (dus de wervelkolom). Je hoort veel over artrose in de knie en de heup. Artrose van de hand komt ook vaak voor. Veel mensen hebben artrose op meerdere plekken. Dit heet poly artrose.
Hoe kan artrose ontstaan?
Er zijn meerdere oorzaken mogelijk. Hieronder volgt een lijstje wat tijdens het webinar is behandeld:
- Na een gewrichtsletsel: Dit maakt de kans groter op het later ontwikkelen van artrose. Iedereen valt wel eens en krijgt letsel. Vaak kan je je later niet herinneren wat er vroeger gebeurd is dat invloed zou kunnen hebben gehad op het ontwikkelen van artrose.
- Relatieve overbelasting: Als je vaak door de hurken moet (heupartrose) of veel gebruik maakt van bijvoorbeeld de duim kan dit ook invloed hebben op het ontwikkelen van artrose in dit gewicht.
- Leeftijd: Artrose kan ook op jonge leeftijd voorkomen. Vanaf je 35ste neemt deze kans wel toe. Artrose is dus niet alleen een aandoening van oude mensen, maar het komt steeds meer voor bij het ouder worden.
- Overgewicht: Wanneer je veel gewicht mee moet tillen dan is de belasting ervan op je gewrichten groter. Dat versterkt de kans op artrose. Uit onderzoek blijkt ook dat vetweefsel stofjes aanmaakt die de artrose in andere gewrichten kan beïnvloeden.
- Hormonen: Mannen hebben op jongere leeftijd vaker last van artrose als gevolg van letsel bijvoorbeeld door het sporten. Bij vrouwen kan de overgang invloed hebben op het ontwikkelen van artrose. De overgang zorgt ervoor dat je als vrouw bepaalde hormonen mist. Dit kan invloed hebben op het ontwikkelen van artrose.
- Erfelijk deel: Veel mensen hebben een vader of moeder of broer of zus met artrose.
Wat merk je van artrose?
Allereerst wordt pijn vaak genoemd. Deze pijn komt dan vooral voor bij het opstaan, maar kan ook bij het bewegen aanwezig zijn. Daarnaast hebben mensen met artrose vaak last van stijfheid, vooral nadat je lichaam rust heeft gehad. Andere symptomen zijn: lichte gewrichtszwelling en/of warmte, krakend geluid van het gewricht bij het bewegen en een gevoel van instabiliteit. Deze symptomen kunnen veel gevolgen hebben voor je functioneren, voor je werk, maar ook voor je sociale leven.
Behandeling van artrose
De behandeling van artrose gaat o.b.v. stepped care. Je begint met een behandeling en als het nodig is, bouw je dit uit naar meerdere behandelingen. De volgende behandelopties zijn beschikbaar:
- Uitleg: De behandeling van artrose begint met een duidelijke uitleg. Wat is artrose precies en hoe kan je je klachten het beste behandelen?
- Afvallen bij overgewicht
- Verspreiden of aanpassen van activiteiten
- Verwarmen of juist koelen van het gewricht
- Gebruik maken van hulpmiddelen: hulpmiddelen kunnen een negatieve associatie met leeftijd of zwakte hebben. Toch zijn er veel hulpmiddelen beschikbaar die een verschil kunnen maken. Denk hierbij aan blokjes om de pen om te schrijven, een duimbrace, braces, ringetjes om de vingers om de kootjes te beschermen, inlegzooltjes of een wandelstok/rollator. Bespreek deze dingen met je zorgverlener.
- Oefeningen: De knie heeft veel pezen en spieren die allemaal zorgen voor een versteviging rondom te knie. Gemerkt of ongemerkt ga je deze spieren bij artrose ontzien voor minder pijn. Maar daardoor worden de spieren slapper en veroorzaken ze meer pijn bij artrose. Je kan simpele oefeningen doen om deze spieren te helpen versterken. Neem de tijd om deze spieren sterker te maken. Je kan in het begin wat pijn hebben. Laat je goed informeren. De fysiotherapeut kan je daarin uitstekend informeren. Belangrijk is om te komen tot de juiste dosering en frequentie.
- Supplementen/Voeding: Er zijn een aantal supplementen die populair zijn op dit moment, zoals glucosamine, chondroitine, curcumine en groenlipmosselextract. Je kan deze supplementen vaak zelf kopen in de drogist. Het wetenschappelijke bewijs van het effect op artrose is niet bewezen. Het advies is dan ook om deze supplementen drie maanden te gebruiken met de juiste dosering. Als het na drie maanden niet werkt, stop er dan mee zonder je schuldig te voelen.
- Medicatie: Een van de opties is lokaal behandelen met diclofenac gel e.d. Dit kan verlichting geven van de spieren. Tabletten zoals paracetamol kan je ook gebruiken voor de pijnverlichting zolang je je aan de gebruiksaanwijzing houdt. Naproxen, ibuprofen, diclofenac zijn ook opties, maar kunnen wel bijwerkingen hebben. Gebruik ze alleen na overleg met je zorgverlener. Gebruik ze voordat de pijn komt, bijvoorbeeld voordat je die wat langere wandeling gaat maken. Opiaten, zoals morfine of tramadol, geven veel bijwerkingen zoals vermoeidheid, suf zijn of een verstopping. Deze zijn minder geschikt voor een behandeling voor artrose. Injecties in gewrichten tegen de pijn zijn ook mogelijk met glucocorticoïden, hyaluronzuur of PRP/ACP injecties. Laat een injectie een onderdeel zijn van een bredere behandeling tegen artrose. Overleg hierin met je zorgverlener.
- Operatie: Een operatie kan ook een behandeling zijn als de voorgaande behandelopties niet effectief blijken. Hiervan heb je twee soorten: gewrichts-sparend (zoals een osteotomie) of gewrichts-vervangend (een prothese).
Tot slot
‘Voorkomen is beter dan genezen’, is ook bij artrose het motto. Pas je leven aan in een vroege fase van artrose. Daarbij is het veranderen van je leefstijl een belangrijke vorm van de behandeling van artrose. Een verbeterde leefstijl is niet alleen goed voor je gewrichten maar ook voor je algehele gezondheid.
Links voor meer informatie
- Artrose Gezond
- Polyartrose Lotgenoten
- Consultkaarten
- Thuisarts
- Ziekte en Werk
- Joint Action podcast van David Hunter (Engels)
Webinars van ReumaZorg Nederland
Wil jij zelf de volgende keer live meeluisteren met een webinar? Houd dan onze site goed in de gaten. Op zaterdag 13 februari organiseren wij een webinar over Biologicals en Biosimilars (10.00-11.15 uur). Vooraanmelden kan via Jet Westerink: [email protected] o.v.v. Webinar Biologicals en Biosimilars.
Bekijk ook de andere webinars die de Nationale Vereniging ReumaZorg Nederland de afgelopen maanden heeft georganiseerd.
