Steeds vaker tekort aan medicijnen
Er is steeds vaker een tekort aan medicijnen. Ook reumamedicijnen zijn steeds vaker minder goed beschikbaar. Zo zijn er de afgelopen maanden tekorten geweest van methotrexaat, tocilizumab en hydroxychloroquine. Als je medicijnen tegen je reuma gebruikt, kan een tekort betekenen dat je een alternatief medicijn moet gebruiken. Maar misschien werkt dit medicijn niet zo goed als het medicijn dat je arts heeft voorgeschreven. Of misschien krijg je meer last van bijwerkingen. Soms komt het ook voor dat er geen alternatief medicijn beschikbaar is. Medicijntekorten kunnen daarom een grote impact hebben op je gezondheid en kwaliteit van leven. We zetten het laatste nieuws voor je op een rij.
Wat is een medicijntekort?
Een medicijntekort betekent dat een medicijn tenminste veertien dagen (tijdelijk) niet of onvoldoende landelijk beschikbaar is. Op KNMP Farmanco kunnen apothekers melden dat een medicijn niet beschikbaar is. KNMP Farmanco is een website van de Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie (KNMP). Op deze website staat waar mogelijk ook wat de oorzaak van het tekort is, wanneer het medicijn naar verwachting weer beschikbaar is en welke manieren er zijn om het tekort op te lossen. Apothekers kunnen een tekort bijvoorbeeld oplossen door hetzelfde medicijn van een andere fabrikant in te zetten, of door een medicijn met een andere werkzame stof te geven. Andere mogelijkheden zijn om een medicijn uit een ander land te importeren of door het medicijn in een apotheek te bereiden.
Steeds groter probleem
Sinds 2004 houdt de KNMP cijfers bij over medicijntekorten in Nederland. Deze cijfers laten zien dat tekorten steeds vaker voorkomen. Zo was er in 2017 een tekort aan 732 medicijnen, terwijl dit tekort in 2018 was opgelopen tot 769 en in 2019 bijna is verdubbeld naar 1492. In 2020 en 2021 was er ook een groot tekort, namelijk aan respectievelijk 1480 en 1007 medicijnen. In 2022 heeft de KNMP echter het hoogste tekort tot nu toe gemeten. Dit jaar was er namelijk een tekort aan 1514 medicijnen. De verwachting is dat tekorten aan medicijnen in de toekomst alleen maar vaker gaan voorkomen. Dit zou onder andere komen doordat er steeds meer mensen zijn die medicijnen gebruiken, bijvoorbeeld vanwege vergrijzing en de groeiende wereldbevolking.
Gevolgen van een tekort
Medicijntekorten hebben verschillende negatieve gevolgen. Als mensen een medicijn niet meteen krijgen, kan dat betekenen dat zij te laat met een behandeling starten of dat de behandeling onderbroken wordt. Dat kan leiden tot gezondheidsproblemen. Uit onderzoek van de Patiëntenfederatie Nederland uit 2019 blijkt dat maar liefst één op de twee mensen die bij de apotheek komt niet direct het voorgeschreven medicijn meekrijgt. Bovendien moeten mensen soms een alternatief medicijn gebruiken. Het kan zijn dat je daar minder goed op reageert of dat je extra bijwerkingen ervaart. Bovendien kan het gebruik van een alternatief medicijn verwarrend en stressvol zijn, waardoor je het medicijn misschien verkeerd gebruikt. Daarnaast kan een alternatief medicijn leiden tot hoge kosten, omdat de zorgverzekeraar het medicijn niet altijd vergoedt.
In het uiterste geval is er geen alternatief medicijn beschikbaar en kun je geen medicatie gebruiken. Medicijntekorten vormen daarmee een gevaar voor de gezondheid en leiden tot een verminderde kwaliteit van leven. Bovendien zijn apothekers veel tijd kwijt aan het zoeken naar manieren om medicijntekorten op te lossen. Dit gaat ten koste van de dagelijkse werkzaamheden en zorgt voor een verminderde kwaliteit van de patiëntenzorg.
Brief aan de minister van VWS
Patiëntenorganisaties, artsen en apothekers maken zich dan ook grote zorgen over de oplopende medicijntekorten in Nederland. De KNMP, Federatie Medisch Specialisten, Landelijke Huisartsen Vereniging, Nederlands Huisartsen Genootschap, Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers en Patiëntenfederatie Nederland hebben daarom onlangs een gezamenlijke brief geschreven aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Daarin verzoeken ze de minister meer prioriteit te geven aan de duurzame ontwikkeling, productie en distributie van grondstoffen en medicijnen in Nederland en Europa.
Oorzaken van medicijntekorten
Vaak is de oorzaak van een medicijntekort niet bekend, maar soms ook wel. Een tekort aan medicijnen kan ontstaan door problemen met de productie en distributie. Een grondstof is bijvoorbeeld niet beschikbaar of de kwaliteit is niet goed. Problemen in de productie- en distributieketen leiden vrijwel meteen tot tekorten, omdat fabrikanten geen grote voorraden hebben. Dit is namelijk duur. Nederland is voor de productie van medicijnen ook steeds meer afhankelijk van het buitenland, met name van China en India, omdat het goedkoper is om medicijnen daar te maken. Europese medicijnfabrieken verdwijnen en kunnen een tekort in een ander land niet meer opvangen. De lange en ingewikkelde productieketen heeft ook tot gevolg dat de keten kwetsbaarder is voor problemen.
Lage prijs voor medicijnen
Het medicijntekort speelt over de hele wereld, maar het is in Nederland een extra groot probleem. Dit komt doordat medicijnen in Nederland relatief goedkoop zijn. Er geldt een maximumprijs, volgens de Wet geneesmiddelenprijzen. Bovendien vergoeden fabrikanten alleen medicijnen die zijn opgenomen in het geneesmiddelenvergoedingssysteem (GVS). Dit betekent dat zorgverzekeraars alleen een bepaald medicijn van een bepaalde fabrikant vergoeden, volgens het zogenaamde preferentiebeleid. Meestal is dit het medicijn met de laagste prijs. Maar als deze fabrikant het medicijn niet kan leveren, ontstaat er een probleem.
Aangezien de prijzen in Nederland zo laag zijn en er maar weinig mensen wonen, is het voor fabrikanten niet aantrekkelijk om het medicijn in het geval van een tekort aan Nederland te verkopen. Dan kunnen zij het medicijn beter aan een ander land verkopen, waar de afzetmarkt groter is en zij een hogere prijs krijgen voor hun product. Pas als de tekorten weer zijn aangevuld verkopen zij ook aan Nederland weer medicatie. Maar daarvoor staat Nederland als het ware achteraan in de rij. Fabrikanten kunnen een medicijn ook helemaal van de Nederlandse markt halen, als het te weinig opbrengt.
Wat zijn mogelijke oplossingen?
Er zijn verschillende manieren om medicijntekorten in de toekomst tegen te gaan. Sinds 1 januari 2023 zijn fabrikanten en groothandels van medicijnen verplicht om een voorraad aan te leggen van 10 weken, ook wel de ijzeren voorraad. Daarnaast is sterkere internationale samenwerking noodzakelijk, om problemen in de productie- en distributieketen snel op te kunnen lossen. Ook zou het opzetten van de productieketen dichterbij Nederland tekorten kunnen verminderen. De doorstart van de failliete medicijnfabriek InnoGenerics kan hierbij een belangrijke rol spelen. Ten slotte zou het preferentiebeleid van zorgverzekeraars versoepeld kunnen worden, door contracten af te sluiten met meerdere fabrikanten per medicijnen. Helaas betekenen al deze oplossingen op de korte termijn nog niet dat jouw medicijn in de apotheek voortaan altijd beschikbaar is. De komende tijd moet blijken hoe uitvoerbaar de plannen zijn en in hoeverre ze bijdragen aan het voorkomen van medicijntekorten.
Meer lezen?
- Help, mijn geneesmiddel is niet meer te krijgen! – Nationale Vereniging ReumaZorg Nederland
- Beschikbaarheid geneesmiddelen steeds verder onder druk – Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen
- Nederland staat achteraan in de rij bij beschikbaarheid medicijnen – Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen
- Nederlands medicijntekort was in ‘rampjaar’ 2022 groter dan ooit – Kassa
- Afspraken over verantwoord wisselen van medicijnen – Nationale Vereniging ReumaZorg Nederland
