Hoeveel zorgverleners heb jij de afgelopen 2 jaar gezien? Dit was de openingsvraag van de themabijeenkomst voor patientpartners op zaterdag 7 maart. Sprekers Silvan Licher en Anne Kamps van het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam vertelden over comorbiditeiten bij chronische aandoeningen en in het bijzonder bij artrose. In de middag stond de online training ‘Van Klacht naar Veerkracht’ centraal. Aan de hand van de theorie en praktische oefeningen liet spreker Katleen Verdoodt van de Open Universiteit zien wat de training zou kunnen betekenen voor mensen met reuma.
“Mensen met comorbiditeiten zien vaak meerdere zorgverleners.” zo opende spreker Silvan Licher de bijeenkomst voor patientpartners. Dit bleek ook uit de spontane peiling onder de groep patientpartners. Bijna alle deelnemers zijn de afgelopen 2 jaar bij meer dan 5 type zorgverleners onder behandeling geweest.
Bijna iedereen wordt een keer chronisch ziek… maar wanneer?
Mensen met risicofactoren (roken, overgewicht, hoge bloeddruk) krijgen gemiddeld 9 jaar eerder een chronische ziekte dan mensen zonder risicofactoren.
Het Erasmus MC in Rotterdam deed onderzoek naar het risico onder mensen van 45 jaar en ouder om ergens in het leven een ziekte/aandoening te krijgen, waarbij gekeken is naar kanker, hartaandoeningen, neurodegeneratieve aandoeningen, chronische longaandoeningen, diabetes en beroertes. Zij onderzochten daarnaast de invloed van de aan- of afwezigheid van drie veelvoorkomende risicofactoren (roken, hoge bloeddruk en overgewicht) op het krijgen van deze aandoeningen. Daaruit blijkt dat in ruim een kwart van de gevallen mensen met deze 3 risicofactoren als eerste een cardiovasculaire ziekte krijgen. Bij ongeveer een vijfde van de mensen zonder deze 3 risicofactoren is dementie vaak de eerste ziekte waardoor ze getroffen worden.
Vaak krijgen mensen na hun eerste ziekte/aandoening, nog een tweede of een derde ziekte. Hartziekten en dementie is de meest-voorkomende combinatie. Gevolgd door hartziekte en kanker, beroerte en dementie, COPD en hartziekte, en COPD en kanker. Minimaal 33,7% van de bevolking vanaf 45 jaar heeft multimorbiditeit. Dit percentage zal in de toekomst nog veel hoger worden en eerder regel zijn dan uitzondering. Dit blijkt ook uit de analyse van de VEKTIS gegevens (de verzekeringsdatabank).
Focus op reuma in onderzoek
Het Erasmus is nu aan het kijken hoe het onderzoek naar aandoeningen en multimorbiditeit kan worden uitgebreid naar reumatische en psychische aandoeningen.
Osteoartritis versus Gewrichtsslijtage
Spreker Anne Kamps vertelt over haar onderzoek naar Artrose en comorbiditeiten. Artrose wordt in de volksmond ook wel ‘gewrichtsslijtage’ genoemd. Toch is dit niet de juiste term. Bij artrose spelen niet alleen slijtage een rol, maar ook ontsteking en hormonen. De term Osteoartritis (OA) dekt dan ook beter de lading.
Diagnose artrose
Meer dan 1 miljoen mensen in Nederland hebben artrose waarin de kwaliteit en hoeveelheid van kraakbeen in een/of meerdere gewrichten afneemt. Vaak zijn dit de heup, knie of hand, maar artrose kan in ieder gewricht plaatsvinden. Ook kan er sprake zijn van botveranderingen. De huisarts stelt vaak de klinische diagnose voor artrose aan de hand van lichamelijk onderzoek en de ervaren gewrichtspijn, gewrichtsstijfheid en functieverlies van iemand met klachten. Pas wanneer klachten toenemen en conservatief behandelen (lifestyle aanpassen (voeding, bewegen, afvallen) en oefentherapie) niet voldoende effectief is, kan de huisarts doorverwijzen naar de orthopeed.
Genetische, lichamelijke en lokale biomechanische factoren hebben invloed op het risico dat je loopt op het ontwikkelen van artrose. Artrose heeft een wisselend beloop. Er kunnen periodes zijn van toegenomen stijfheid/warmte en pijn in de gewrichten. In andere periodes kan het minder zijn.
Onderzoek naar artrose en morbiditeiten
Bij artrose komen multi- en co-morbiditeiten voor. Dit wordt dan ook het centrale thema van Anne’s onderzoek. Anne vergelijkt de cijfers over artrose en comorbiditeiten tussen de huisarts-registratie-databases van Nederland, Zweden, Spanje en het Verenigd Koninkrijk. Zijn er verschillen tussen landen als het gaat om de aandoeningen/klachten die vaak voorkomen bij artrose zoals: psychische aandoeningen, auto-immuun ziektes en ontstekingsaandoeningen zoals RA en aandoeningen met (onbegrepen) pijn (lage rugpijn & fibromyalgie)? Ook kijkt ze naar de volgorde waarin bepaalde aandoeningen/klachten bij artrose ontstaan en welke clusters aan aandoeningen/klachten je kan onderscheiden. Zijn er maatregelen die je kunt nemen om deze volgorde en clusters te kunnen beïnvloeden met gerichte behandeling?
Online training ‘Van Klacht naar Veerkracht’
In de middag ging spreker Katleen Verdoodt in gesprek met de patientpartners over de online training ‘Van Klacht naar Veerkracht’. De training is gebaseerd op de Acceptance and Commitment therapie (ACT). Het doel van ACT is het vergroten van je psychische flexibiliteit (veerkracht) en bestaat uit 6 kernprincipes:
- Acceptatie: Toelaten van vervelende gedachten, gevoelens en sensaties. Dit betekent niet alles zomaar accepteren maar veranderen wat je kan veranderen en accepteren wat je niet kan veranderen.
- Fusie/Defusie: Door een negatieve gedachte anders te formuleren gaat deze minder zwaar wegen.
- Zelf als context: Door jezelf meer van een afstand te bekijken, kan je flexibeler omgaan met je zelfbeeld. De kernkwaliteiten die je zelfbeeld bepalen kunnen meer of minder op de voorgrond staan, afhankelijk van de situatie.
- Hier en Nu: Door in het hier en nu te leven, pieker je minder over het verleden en de toekomst.
- Waarden: Door te weten welke waarden je echt belangrijk vindt in het leven, kan je bewuster op zoek gaan naar de aanwezigheid van die waarden in je leven.
- Toegewijd handelen: Door de waarden die je echt belangrijk vindt om te zetten in handelen kan je toegewijd handelen.
De dans van kernprincipes
Aan de hand van de online training leer je de 6 kernprincipes in te zetten in je dagelijks leven en deze te combineren. Je moet als het ware leren dansen met deze kernprincipes.
Onderzoek naar de online training
Katleen doet onderzoek onder de deelnemers aan de online training die in de leeftijd zijn tussen de 40 en 75 jaar. Hoe beoordelen zij de training? En wat is de effectiviteit van de training bij het behandelen van somatische klachten? De groep patientpartners dacht mee over de uitdagingen waar Anne in haar onderzoek tegenaan loopt.
Meedoen aan de online training?
Voor meer informatie over het onderzoek en de voorwaarden om mee te kunnen doen aan de online training, ga naar het nieuwsbericht ‘Van klacht naar veerkracht’ op de website van RZN.
