Osteoporose – diagnose

Huisarts

Als je ziek wordt of klachten hebt, die maar niet weggaan, dan ga je met je klachten naar de huisarts. Je huisarts is de eerste medische behandelaar om je klachten te behandelen. Lukt het niet om je klachten goed te behandelen, dan zal de huisarts samen met jou kijken naar verdere behandeling. Je huisarts kan je doorsturen naar de reumatoloog of een andere dokter in het ziekenhuis of een kliniek en naar een fysiotherapeut.

Diagnose osteoporose

De huisarts en de dokter in het ziekenhuis of een kliniek geeft je een diagnose op basis van:
• een gesprek met jou over je klachten.
• wat er bij je gevonden wordt met lichamelijk onderzoek.
• de uitslagen van bloedonderzoek en andere onderzoeken.

Wat vraagt de dokter?

• wat zijn je klachten?
• hoe zijn je klachten ontstaan?
• welke klachten of ziekten heb je al eerder gehad?
• wanneer heb je last van je klachten?
• wat verergert je klachten?
• welke medicijnen gebruik je al?
• hoe ziet je dagindeling er ongeveer uit?
• wat voor werk doe je?
• komen er in je familie reumatische ziekten voor?
• ben je ook onder behandeling bij een andere dokter?

Lichamelijk onderzoek bij osteoporose

Lichamelijk onderzoek kan bijvoorbeeld lengteverlies en een verkromming van de wervelkolom vaststellen. Als je 50 jaar of ouder bent en een bot breekt of je bent kleiner geworden, dan is het verstandig om je te laten onderzoeken op osteoporose. 
• Dual energy x-ray absorptiometrie (DEXA)
DEXA is de meest gebruikte röntgentest om je botmineraaldichtheid (BMD) te meten. De röntgenstraling bij een DEXA-meting is veel minder dan bij een gewone röntgenfoto.
De diagnose osteoporose is gebaseerd op het meten van je botmineraaldichtheid (BMD). Met een meting van de botmineraaldichtheid wordt je hoeveelheid botmassa gemeten. De botmineraaldichtheid wordt vastgesteld door de hoeveelheid mineralen in de botten, die röntgenstraling absorberen, te onderzoeken. Bij deze botdichtheidsmeting wordt met behulp van röntgenstraling gemeten hoeveel calcium je botten bevatten (botdichtheid). Vervolgens wordt de botmineraaldichtheid berekend als de botmassa (in grammen), gedeeld door het gebied van het bestraalde bot. De meting van de botmassa wordt gedaan op verschillende botten in je lichaam, zoals de botten in je wervelkolom in rug en onderrug en in je heup.
Je DEXA-testresultaten worden vergeleken met de botmineraaldichtheid (BMD) van jonge, gezonde mensen via een meting, de T-score. De T-score bij de DEXA meting voor botmineraaldichtheid (BMD) is:
1. Normaal (niets aan de hand) is niet lager dan -1.0.
2. Osteopenie (mild BMD-verlies) is tussen -1,0 en -2,5.
3. Osteoporose is 2,5 of lager.
• Vertebral Fracture Assessment (VFA)
Een DEXA-meting kan worden aangevuld met een Vertebral Fracture Assessment (VFA). Bij een VFA of wervelhoogtemeting wordt de hoogte van je afzonderlijke wervels bepaald. De Vertebral Fracture Assessment (VFA) brengt je risico op een botbreuk in kaart. Dit gaat tegelijk met het maken van de DEXA-scan. Er kan ook een röntgenfoto van je rug gemaakt worden om de stand van je wervels zichtbaar te maken.
De dokter meet ook je lengte. Ben je gekrompen? Je huidige lengte wordt vergeleken met je lengte op een jongere leeftijd, zoals bijvoorbeeld is aangegeven in je paspoort. Door deze vergelijking kan de dokter zien of je kleiner bent geworden. Als je een voorovergebogen houding hebt, kun je ingezakte wervels hebben.
• FRAX-score
De FRAX-score is de Fracture Risk Assessment Tool. Als je bij de DEXA een T-score tussen -1,0 en -2,5 hebt, dan heb je osteopenie en wordt de FRAX-score gebruikt om te zien of je een behandeling nodig hebt. In geval van osteopenie en afwezigheid van één of meerdere wervelinzakkingen of het ontbreken van een Vertebral Fracture Assessment (VFA) of beeldvorming van de wervelkolom, kan de FRAX-score worden gebruikt. Je FRAX-score is je risico inschatting op een osteoporose-gerelateerde fractuur in de komende 10 jaar.
Vanwege de bot verzwakkende effecten van de menopauze heeft 1 op de 2 vrouwen, ouder dan 50 jaar, een fractuur (botbreuk) door osteoporose. Mannen hebben ook meer kans om een bot te breken, als ze ouder worden. Om vooraf je risico op een fractuur (botbreuk) te helpen berekenen, is de Fracture Risk Assessment Tool (FRAX) ontwikkeld.
• Röntgenfoto
Een röntgenfoto is een afbeelding, die wordt gemaakt met behulp van straling. De röntgenfoto wordt gemaakt van je rug om de positie van je ruggenwervels en wervelkolom te zien en inzakkingen in de rugwervels uit te sluiten. De breuk van de osteoporotische fractuur is te zien. De dokter kan ook zien of er oedeemvorming (ophoping van vocht) is en of de breuk recent is.
• Valrisico
Als je valt, loop je kans op een botbreuk (fractuur), dus je dokter zal je vragen óf en hoe vaak je het afgelopen jaar bent gevallen. De dokter zal ook onderzoeken hoe het met je spierkracht is en of je in evenwicht kunt blijven staan. De dokter brengt zo je persoonlijke valrisico in kaart. Je kunt naar een fysiotherapeut verwezen worden voor een valpreventiecursus.

Bloedonderzoek bij osteoporose

• Vitamine D en calcium
De dokter laat je bloed onderzoeken om te weten of je lichaam voldoende vitamine D en calcium heeft. Vitamine D zorgt ervoor dat je lichaam calcium via je voeding opneemt en heeft invloed op je spierkracht. Calcium is een bouwstof voor je botten.
• Secundaire osteoporose bij sommige aandoeningen
De dokter laat ook andere stoffen in je bloed en je urine onderzoeken. Soms krijg je osteoporose, als je bijvoorbeeld een reumatische ziekte hebt, zoals reumatoïde artritis (RA), axiale spondyloartritis (axiale SpA) of systemische lupus erythematodes (SLE). Soms ontstaat osteoporose, omdat je bepaalde medicijnen, zoals corticosteroïden, gebruikt. De dokter zal je bloedbeeld, calcium (in de urine), fosfaatspiegels, nierfunctie, de vitamine D-spiegels in het bloed, leverenzymen en hormonen laten onderzoeken. Ook wordt gekeken naar de aanwezige afbraakproducten in je urine, die vrijkomen als er bijvoorbeeld een verhoogde botafbraak is. Het is belangrijk om, als je een andere ziekte hebt, te weten of er een risico is op osteoporose, omdat dit een belangrijke voorspeller is voor botbreuken.

Na de diagnose osteoporose

Na de diagnose bespreekt je dokter samen met jou welke behandeling het beste voor jou kan zijn en wordt er een keuze voor een behandeling genomen. Je kunt ook naar een andere dokter of een andere zorgverlener, bijvoorbeeld een fysiotherapeut, doorverwezen worden.

Meer informatie osteoporose

Botten en gewrichten
Leids Universitair Medisch Centrum I Botaanmaak en botafbraak I https://youtu.be/ge3pI8kLL90?si=V2LE-0XE-68jTBw1
Reade Revalidatie & Reumatologie – Reade Osteoporose I https://youtu.be/VYzlwNcqy54?si=ob8939XGXi9gzX5o
Sint Maartenskliniek – Osteoporose – Gek van Geneesmiddelen I https://youtu.be/FjLXeurdArg?si=OM1Yetm5aJsqs6Sp
ReumaNet – Osteoporose: Wees alert! I https://youtu.be/zEWO4SMPmNQ?si=SMyjJ-xsoQXekDoh
MediaplanetBE – Osteoporose I https://youtu.be/7tKDagRrTD4?si=N02joJh2ZD_Op0GR
Thuisarts.nl – Werken aan sterke botten – Huisartsencentrum Klein Iterson Gouda I https://youtu.be/peqbRjNl1Ic?si=8oUyzbdIYi0taoMv
ReumaZorg Nederland – Webinar Reuma en osteoporose I https://reumazorgnederland.nl/webinars-2022/
Juf Danielle – Osteoporose I https://youtu.be/PwFIg7adeeI?si=tKMLSERFJdCcmUia
Juf Danielle – Botten I https://youtu.be/eFJuzdBHM0k?si=6Uv_-QzbI40A4DlC
Juf Danielle – Fracturen I https://youtu.be/cdX57EhwvGk?si=Px1rNcMk7N107ru3
Juf Danielle – De cel: plasmamembraan en organellen I https://youtu.be/V6ugB6Dwwr0?si=-EqnkkCpKBEtq-T9
ReumaNet – Symposium Prof. Bruno Lapauw – Osteoporose I https://youtu.be/pyModBAjc8Q?si=lO-acKJsmNtBcaVk
Garvan Institute of Medical Research – What Is Osteoporosis – Science Animation I https://youtu.be/pkGX_RJ_sXA?si=dSG7uRZT2_5-EDoD

Amgen I Postmenopausal Osteoporosis I https://youtu.be/c5tc01WFYks
Amgen I Introduction to Bone Biology I https://youtu.be/inqWoakkiTc
Amgen I Osteoblasts and Osteoclasts I https://youtu.be/78RBpWSOl08
Amgen I Bone Remodeling and Modeling I https://youtu.be/0dV1Bwe2v6c
Osmosis from Elsevier – Bone remodeling and repair I https://youtu.be/Ei4seya3dOg?si=s7Y8mkD67dK_3Fwk
Amgen I Regulation of Osteoclast Activity I https://youtu.be/GpMV197xZXc
Amgen I Anatomy of a Fracture as a Result of Systemic Bone Loss I https://youtu.be/P5HwYWShBhw
Amgen I Sclerostin I https://youtu.be/ajsioxRrf1I

Medvibe – Anatomie les 1: Basisbegrippen I https://youtu.be/CRA4Ut2vgAI?si=OQsaLyo2jkBmjTwh
Medvibe – Anatomie les 2: Bindweefsel I https://youtu.be/ntZp1nRUFk8?si=yimMB2dkDqirHkNz
Medvibe – Anatomie les 3: Osteologie I https://youtu.be/0AE9_vZqij8?si=ZgZVvn2X5PM8kWBU
Bioritology – Functies en bouw van het skelet/botten I https://youtu.be/DSDse3DV5OE?si=NefS3V1e8GAbUkIM
Medvibe – Anatomie les 4: Gewrichten I https://youtu.be/2YQ6EOeiQck?si=Mtqn7hKKRXyrNz_F
Bioritology – Soorten en bouw van gewrichten I https://youtu.be/_vduJjoPyCY?si=p20RaoZLnnO2w_ER
Bioritology – Botverbindingen – gewrichten, kraakbeen, vergroeien, naadverbinding I https://youtu.be/5IgqjPdMQzE?si=5qbfUPXmuXLUKRGL
Bioritology – Verandering in botsamenstelling I https://youtu.be/_K7s9NYeM_c?si=-SKj6uo20iD2bfNA
Medvibe – De Rug Les 1: Overzicht van de rug I https://youtu.be/YMSyRJmJxyg?si=vMu_mvd–4Y-PjtP
Medvibe – De Rug les 2: Kenmerken van de wervels I https://youtu.be/k7HHqvwTbXw?si=UWGOL2Fi4h8a82SF
Medvibe – De Rug les 3: Cervicale wervels I https://youtu.be/4mG7uwitGzo?si=a841Q6hZ_vFOrkKI
Medvibe – De Rug les 4: C1, de Atlas I https://youtu.be/5w7NtRQ7Zi4?si=C_TrKbHo2kTBjK45
Medvibe – De Rug les 5: C2, de Axis I https://youtu.be/1FCn6tnLDsY?si=iTG9G6YavFkjWR7J
Medvibe – De Rug les 6: Thoracale wervels I https://youtu.be/RIagMjq1o14?si=zcONFlGM993K5N1r
Medvibe – De Rug les 7: Lumbale wervels I https://youtu.be/oRyA5CCRpeg?si=xvXpl6lh7GD854ia
Medvibe – De Rug les 8: Os Sacrum I https://youtu.be/vM7NS1QxugQ?si=616OyeVMioSD5t4c
Medvibe – De Rug les 9: Os Coccygis (staartbeen) I https://youtu.be/VDPpsUKET38?si=-MskIqV7KL5OHm8d
Medvibe – De Rug les 10: Gewrichten van de rug I https://youtu.be/QJCjsC2ZcvY?si=FXJdO0XBvxwmP_hW
Medvibe – De Rug les 11: Ligamenten van de rug I https://youtu.be/54lxdntQ16c?si=jT14j0m8-6O4OatE

Spieren
Medvibe – Anatomie les 5 Deel 1: Spierweefsel I https://youtu.be/qV2h2bidbmI?si=T_2kipQMVg-ohVBa
Medvibe – Anatomie les 5 Deel 2: Spiercontractie I https://youtu.be/oigA213NDTk?si=3VIetD4pjn1vCOt_
Medvibe – Anatomie les 5 deel 3: Spiernamen I https://youtu.be/BIsY6DF_VpA?si=VQAcHxF7qzDrpzyW
Bioritology – Bouw en werking van spieren I https://youtu.be/emwHc1e58Gw?si=2cgNCH-gBim3_O9z
Bioritology – Antagonisten en onwillekeurige/willekeurige spieren I https://youtu.be/ea5BCzutcWk?si=KxOnhWeuHwMLoLH0
Medvibe – De Rug les 12: De spieren van de rug. Deel 1 I https://youtu.be/l90JXHYd1io?si=-b3vweiGKlQ3xmhO
Medvibe – De Rug les 13: De spieren van de rug deel 2 I https://youtu.be/9k3StjD3VEs?si=FbXCcEe5S-FdWCJz
Medvibe – De Rug les 14: De spieren van de rug deel 3 I https://youtu.be/uDyTi1ZIBnQ?si=sjLyl5KOd_xpVrBc

Webinar Reuma en osteoporose. Osteoporose, oftewel botontkalking, is een chronische aandoening van het botstelsel. Door osteoporose neemt de botsterkte af, waardoor de kans op botbreuken groter wordt. Peter van den Berg, verpleegkundig specialist fracturen en osteoporose bij het Reinier de Graaf ziekenhuis in Delft, vertelt over onder andere wat osteoporose is, hoe het ontstaat en hoe je het kunt voorkomen of behandelen.

Webinar Leven met medicijnen. Medicijnen kunnen helpen om reumaklachten te verminderen. Veel mensen met reuma hebben dan ook baat bij medicatie. Maar het is soms best lastig om medicijnen altijd goed te gebruiken, vooral als je langdurig medicatie gebruikt. Als je medicatie niet goed gebruikt, kan het effect ervan minder worden. Hoe je dat kunt voorkomen en waarom het belangrijk is om medicatie goed te gebruiken, vertelde Prof. dr. Bart van den Bemt. Hij is apotheker en medisch manager bij de Sint Maartenskliniek en onderzoeker bij het Radboudumc.

Webinar Reuma en chronische pijn. Eén van de grootste uitdagingen wanneer je reuma hebt. Waar komt het vandaan? Maar vooral, hoe kan je er zo goed mogelijk mee omgaan? De Nationale Vereniging ReumaZorg Nederland organiseerde een webinar hierover m.m.v. professor dr. Rob Smeets, revalidatiearts bij CIR Revalidatie en onderzoeker en hoogleraar Revalidatiekunde aan het Medisch Universitair Centrum Maastricht.