Nieuwe ontwikkelingen rondom reumageneesmiddelen
De laatste maanden gebeurde er veel rondom reumamedicatie. Goed nieuws bijvoorbeeld is dat het overgrote deel van mensen met reuma na het tweede corona-vaccin al beschermende antistoffen hebben aangemaakt. Alleen mensen met een reumatische aandoening die rituximab gebruikten, maakten minder goede antistoffen aan. Maar er was meer nieuws. En dat ging vooral over geneesmiddelentekorten. Deels door corona maar ook door productieproblemen was er minder tocilizumab, abatacept en sarilumab. En ook de corticosteroïd-injecties waren tijdelijk niet te krijgen. Gelukkig konden er doorgaans wel oplossingen worden bedacht. Al vroeg dit wel flexibiliteit van de patiënt, de apotheek en de reumatoloog. Bart van den Bemt, verbonden aan de Sint Maartenskliniek, vertelt in een artikel in ReumaMagazine alle nieuwe ontwikkelingen rondom reumageneesmiddelen.
Reuma en corona
Langzaam maar zeker wordt er steeds meer bekend over corona en reumatische aandoeningen. Gelukkig blijkt uit al deze onderzoeken, dat de meeste mensen met reumatische aandoeningen niet of nauwelijks een verhoogd risico hebben op het krijgen van corona. Ook de geneesmiddelen die worden gebruikt bij ontstekingsreuma, lijken nauwelijks invloed te hebben op het effect van het coronavaccin. Da’s goed nieuws! Eén middel bij reuma is hierbij een uitzondering: rituximab. Mensen die rituximab gebruiken lijken meer kans te hebben op het krijgen van corona. Dit komt enerzijds door het middel zelf, maar anderzijds ook omdat mensen die rituximab gebruiken, minder beschermd worden door het coronavaccin.
Rituximab en corona
Mensen die rituximab gebruiken, krijgen doorgaans elke 6 maanden een nieuw rituximab-infuus. Vervolgens werkt het rituximab-infuus minimaal 6 maanden. Omdat we nu weten dat mensen die rituximab krijgen, een grotere kans hebben op corona, is het voor deze patiënten extra belangrijk om de basis coronaregels goed te hanteren (handen wassen, anderhalve meter, voldoende luchten, testen bij klachten). Daarnaast zal jouw behandelaar (doorgaans de reumatoloog) voorafgaand aan het volgend rituximab-infuus met jou persoonlijk de afweging maken: doorgaan met rituximab (als dit voor jou toch echt de beste keuze is bij de behandeling van de ontstekingsreuma) of overstappen naar een ander reuma-middel. Door over te stappen lijkt de kans op corona te verminderen, maar bestaat er wel weer een kans dat de reuma weer op gaat vlammen. Dit is een keuze die individueel moet worden gemaakt.
Grotere vraag naar de geneesmiddelen sarilumab en tocilizumab door corona
Sarilumab en tocilizumab zijn twee biologicals die ook worden gebruikt bij de behandeling van corona. Deze middelen remmen het stofje interleukine-6. Interleukine-6 is een stofje dat het immuunsysteem kan opzwepen en bij mensen met corona vaak verhoogd is. Door het stofje interleukine-6 te remmen met een infuus met sarilumab of tocilizumab nemen de coronaklachten af. Deze middelen worden alleen gezet bij mensen die in het ziekenhuis worden opgenomen met ernstige corona. Omdat tocilizumab en sarilumab nu ook voor corona worden gebruikt, is de vraag naar deze middelen enorm toegenomen. En dan vooral de tocilizumab. Dat komt door de beschikbare toedieningsvormen die in de markt zijn. Tocilizumab kun je krijgen als ampul voor infuus en als injectiespuit voor onderhuidse toediening. Sarilumab daarentegen is alleen te krijgen als injectiespuit. Het middel kan wel als infuus worden gebruikt, door de inhoud van injectiespuiten in een infuuszak te ‘injecteren’.
Tekort aan tocilizumab
De vraag naar tocilizumab-ampullen voor infuus is zo toegenomen dat de fabrikant deze ampullen maar moeilijk kan leveren. Hierdoor dreigt er een tekort aan tocilizumab ampullen te ontstaan. Om zo’n tekort te voorkomen zijn er landelijk een aantal maatregelen genomen. Zo bleek de dosis van tocilizumab bij mensen met corona verlaagd te kunnen worden. Dat scheelt al. Daarnaast heeft men besloten dat de ampullen tocilizumab het beste kunnen worden ingezet voor mensen met corona. Immers, zo is de redenatie, mensen met reumatische aandoeningen kunnen ook worden behandeld met een spuitje tocilizumab in plaats van een infuus. Deze spuitjes voor onderhuidse toediening zijn even effectief en veilig als de infusen. Het is nog onduidelijk hoelang dit tekort gaat duren. Dat hangt natuurlijk ook af van hoeveel mensen met corona met tocilizumab behandeld moeten worden. Gelukkig zijn er op dit moment geen tekenen dat er een tekort dreigt te ontstaan aan spuitjes sarilumab en tocilizumab, zodat de reumabehandelingen gewoon door kan gaan.
Te kort aan abatacept spuiten
Door de toegenomen vraag aan tocilizumab infusen, werden patiënten dus omgezet van infusen naar spuitjes voor onderhuidse toediening. Bij een andere reumamiddel, abatacept (Orencia®), gebeurt er nu iets precies andersom: de meeste mensen worden van spuitjes tijdelijk op infusen gezet! Hoe dat kan? De oorzaak is productieproblemen bij de injectiepen waarmee de abatacept wordt toegediend. Door deze productieproblemen kunnen er tijdelijk geen abatacept-injectiepennen worden geproduceerd. Hierdoor ontstond er toegenomen vraag aan de abatacept-spuitjes voor onderhuidse toediening. Er was zo veel vraag, dat de fabrikant deze spuitjes ook niet meer in voldoende mate kon leveren. En zo ontstond er ook een tekort aan abatacept-spuitjes. Gelukkig waren de abatacept-ampullen voor infuus nog wel goed te krijgen. Dat is de reden waarom veel mensen die nu dit geneesmiddel krijgen, tijdelijk abatacept als een infuus op de dagbehandeling krijgen.
Steeds vaker tekorten aan geneesmiddelen
We leven in een economie waarin alles steeds efficiënter moet. Dat geldt ook voor de productie en levering van geneesmiddelen. Voorraden van geneesmiddelen worden steeds kleiner, om zo kosten te besparen. Dat maakt levering van geneesmiddelen wel steeds kwetsbaarder. Als er iets is met de productie van een geneesmiddel, of de vraag naar een geneesmiddel neemt ineens toe, dan neemt de kans op een tekort ineens ook sterk toe. In het verleden zagen we dit ook bij andere reumageneesmiddelen zoals naproxen, leflunomide, sulfasalazine en hydroxychloroquine. En ook nu zien we weer meer tekorten. Naast de bovengenoemde geneesmiddelen is er ook een tekort aan corticosteroïd injecties (Depo-medrol®). Gelukkig zijn er ook hier wel andere corticosteroïd-injecties die kunnen worden gegeven.
Reservevoorraad geneesmiddelen
Ofschoon je niet alles kunt voorspellen (drie jaar geleden hadden we ons deze coronaperikelen niet kunnen voorstellen!), is het goed dat er op politiek niveau nagedacht wordt hoe we geneesmiddelentekorten kunnen verminderen. Om dit te bereiken, zal er voor essentiële geneesmiddelen een ‘ijzeren voorraad’ komen. Hiermee wil men een soort reservevoorraad geneesmiddelen introduceren, om ervoor te zorgen dat bij productieproblemen de eerste klap kan worden opgevangen. Ook denkt men eraan om meer geneesmiddelenfabrieken in Europa te bouwen, om zo de productiecapaciteit te vergroten. Maar dat is nog allemaal toekomstmuziek. Tot die tijd lossen artsen, apothekers en patiënten problemen in gemeenschappelijkheid gelukkig goed op!
Lees ook
Dreigend tekort aan geneesmiddelen door corona
Tijdelijk aangepaste behandeling mensen met reuma door tekort tocilizumab
