Medicijn – tekort
Wat is een medicijntekort?
Bij een medicijntekort is een medicijn tenminste veertien dagen (tijdelijk) niet of onvoldoende landelijk beschikbaar. Een (tijdelijk) verhoogde vraag naar een bepaald medicijn kan ook ineens voor een tekort zorgen.
Op de website van de Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie (KNMP) Farmanco kunnen apothekers melden, dat een medicijn niet beschikbaar is. Op deze website staat, als de informatie bekend is, ook wat de oorzaak van het tekort is, wanneer het medicijn naar verwachting weer beschikbaar is en welke manieren er zijn om het tekort op te lossen.
De verwachting is, dat het tekort aan medicijnen in de toekomst alleen maar erger wordt. Het aantal mensen, dat medicijnen gaat gebruiken, groeit, bijvoorbeeld vanwege de vergrijzing en de groeiende wereldbevolking.
Redenen medicijntekort
Tientallen jaren geleden werden veel medicijnen nog in Europa gemaakt. Maar in de afgelopen dertig jaar is het maken van de medicijnen sterk verschoven naar landen in Azië. In Azië zijn grondstoffen voor medicijnen veel goedkoper en ook het maken van de medicijnen zelf kost minder dan in Europa. Daarom is Nederland voor haar medicijnvoorraad steeds afhankelijker geworden van andere landen, vooral van landen als China en India. Het maken van medicijnen in Azië was zo goedkoop, dat veel makers van medicijnen in Europa hun fabrieken hebben gesloten. Er zijn nu wereldwijd nog maar enkele makers van medicijnen. Als er dan met een maker van een medicijn iets aan de hand is, betekent dat ook meteen dat er haast geen andere makers zijn, waarvan het medicijn kan worden gekocht. Nu is de weg van fabriek naar patiënt dus letterlijk en figuurlijk veel langer geworden. Een medicijn uit Azië gaat via allerlei leveranciers naar Nederland. Uiteindelijk komt het dan via de farmaceutische groothandel in de apotheek terecht. Door dit lange toeleveringstraject kunnen er vertragingen ontstaan, waardoor er gemakkelijker tekorten kunnen ontstaan.
Daarnaast is de huidige landelijke medicijnvoorraad, de ‘ijzeren voorraad’, die in de hele medicijnketen wordt aangehouden zeer beperkt. Dat komt omdat het geld kost om deze voorraden aan te leggen, maar ook om de medicijnen met hun houdbaarheidsdatum up-to-date te houden.
Steeds vaker (tijdelijk) medicijntekort
Er is steeds vaker een (tijdelijk) tekort aan medicijnen. In 2023 waren 2.292 soorten medicijnen minstens twee weken niet leverbaar, zo blijkt uit cijfers van apothekersorganisatie KNMP. In 2022 was dat aantal nog 1.514. Ook reumamedicijnen waren en zijn steeds vaker minder goed beschikbaar. Als je medicijnen tegen je reuma gebruikt, kan een tekort betekenen dat je een ander medicijn moet gebruiken. Maar misschien werkt dit medicijn niet zo goed als het medicijn, dat je dokter had voorgeschreven. Of misschien krijg je meer last van bijwerkingen. Soms komt het ook voor dat er geen ander medicijn beschikbaar is. Medicijntekorten kunnen daarom een grote impact hebben op je gezondheid en je kwaliteit van leven.
Gevolgen medicijntekort
Medicijntekorten hebben verschillende negatieve gevolgen. Als je een voorgeschreven medicijn niet meteen mee krijgt, kan dat betekenen dat je te laat met een behandeling start. Soms moet je een ander medicijn gebruiken, terwijl je ingesteld was op je ‘vaste’ medicijn. Het kan zijn, dat je daar minder goed op reageert of dat je extra bijwerkingen van het medicijn ervaart. Bovendien kan het gebruik van een ander medicijn verwarrend en stressvol zijn, waardoor je het medicijn misschien verkeerd gebruikt. Dat kan allemaal leiden tot gezondheidsproblemen. Een ander medicijn kan ook leiden tot hogere kosten, als de zorgverzekeraar het medicijn misschien niet (volledig) vergoedt.
Medicijntekorten vormen daarmee een gevaar voor de gezondheid en kunnen leiden tot een verminderde kwaliteit van leven. Daarnaast zijn apothekers veel tijd kwijt aan het zoeken naar manieren om medicijntekorten op te lossen. Dit gaat ook ten koste van hun andere dagelijkse werkzaamheden en zorgt voor een verminderde kwaliteit van de patiëntenzorg.
Betaalbaar houden medicijnen
De Rijksoverheid maakt afspraken met dokters, apothekers en zorgverzekeraars om de kosten van medicijnen te beheersen. Er geldt een maximumprijs per medicijn en deze staan in de Wet geneesmiddelenprijzen. De maximumprijs van een medicijn wordt vastgesteld door het gemiddelde te nemen van de prijs voor een vergelijkbaar medicijn in 4 referentielanden. Sinds december 2019 zijn dat Noorwegen, België, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk.
Zorgverzekeraars vergoeden medicijnen, die je bij de apotheek haalt, alleen als deze medicijnen geregistreerd en opgenomen zijn in het geneesmiddelenvergoedingssysteem (GVS). In het GVS zitten ongeveer 400 verschillende groepen medicijnen. De medicijnen binnen zo’n groep zijn onderling vervangbaar bij een behandeling. Voor iedere groep medicijnen in het GVS geldt een maximale vergoeding. Als de prijs van een medicijn hoger is dan deze vergoedingslimiet, moet je als patiënt het verschil zelf bijbetalen. Dit betekent dat de meeste zorgverzekeraars meestal alleen de goedkoopste variant van een medicijn met dezelfde werkzame stof vergoeden. Dat is het zogenaamde preferentiebeleid of voorkeursbeleid. Maar als deze goedkoopste variant niet geleverd kan worden, ontstaat er een probleem.
Preferentiebeleid
Het medicijntekort speelt over de gehele wereld, maar het is in Nederland een groot probleem. Dit komt, omdat medicijnen in Nederland relatief goedkoop zijn en zorgverzekeraars volgens het preferentiebeleid vergoeden. Met het preferentiebeleid kijken zorgverzekeraars naar mogelijkheden om voor dure medicijnen een goedkoper alternatief te vinden met dezelfde werking. Elke zorgverzekeraar kan zijn voorkeursmedicijn kiezen binnen een groep medicijnen met dezelfde werkzame stof. De zorgverzekeraar kiest dan vaak voor het goedkoopste medicijn en vergoedt alleen dat specifieke medicijn. Je kunt bij je zorgverzekeraar nagaan of jouw medicijnen onder hun preferentiebeleid vallen.
Een nadeel van het preferentiebeleid is dat de zorgverzekeraar vaak alleen een specifieke dosering of toedieningsvorm van een medicijn vergoedt. Als gevolg daarvan moet je dan meer tabletten slikken, omdat er alleen een vergoeding is voor die laagste dosering. Of je moet een toedieningsvorm kiezen, die je eigenlijk niet fijn vindt. Beide hebben een slecht effect op je therapietrouw; het kan namelijk zijn dat je daarom misschien stopt met de behandeling.
Aangezien de prijzen in Nederland voor medicijnen zo laag zijn en er relatief gezien maar weinig mensen wonen, is het voor makers van een medicijn soms ook niet aantrekkelijk om het medicijn, in het geval van een tekort, aan Nederland te verkopen. Dan is het voor hun aantrekkelijker om het medicijn aan een ander land verkopen, waar de afzetmarkt groter is en ze een hogere prijs krijgen voor hun medicijn. Pas als de tekorten weer zijn aangevuld, verkopen zij ook aan Nederland weer hun medicijn. Maar daarmee staat Nederland als het ware achteraan in de rij. Makers van medicijnen kunnen een medicijn ook helemaal van de Nederlandse markt halen, als het te weinig opbrengt.
Wat zijn mogelijke oplossingen?
Er zijn verschillende manieren om medicijntekorten in de toekomst tegen te gaan.
• Handelsvergunningshouders van medicijnen en groothandelaren in medicijnen zijn per 1 januari 2023 verplicht om een voorraad medicijnen aan te leggen van tweeënhalve maand (10 weken), ook wel de ‘ijzeren voorraad’ genoemd. Deze handelsvergunningshouders van medicijnen, die medicijnen op recept aan patiënten mogen geven, zijn: • apothekers, • huisartsen met een vergunning voor apotheker, en • personen en instanties met een speciale vergunning. Maar een aantal categorieën medicijnen is uitgezonderd, bijvoorbeeld medicijnen, die beperkt houdbaar zijn. Ook vallen collegiaal doorleverende apothekers niet onder de regel voor de ‘ijzeren voorraad’. Naar verwachting kan het aanhouden van zo’n voorraad een deel van de tekorten terugdringen.
• Een optie als een sterkere internationale samenwerking is ook nodig, bijvoorbeeld om een productieketen van medicijnen in Europa, dichterbij Nederland, op te zetten. Een levering van dichtbij zou de tekorten kunnen verminderen.
• Een andere optie zou de versoepeling van het preferentiebeleid van de zorgverzekeraars kunnen zijn door het afsluiten van contracten met meerdere makers van dezelfde medicijnen.
Onderzoek Nationale Vereniging ReumaZorg Nederland (RZN)
In 2023 heeft een projectgroep van RZN de leveringsproblemen van medicijnen voor mensen met reuma onderzocht i.v.m. medicijntekorten. Hier lees je er meer over: RZN Factsheet Impact en communicatie van leveringsproblemen bij medicijnen
Meer informatie medicijnen
Merk of merkloos geneesmiddel – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/EYtV9PLn6WQ?si=Qf_vU3tGj9p1nBYz
Geneesmiddelentekort – Gek van Geneesmiddelen – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/ASMpuvh6GTI?si=oHtjTBxca6jMN8NK
Hoe dien je het medicijn toe? – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/rv7tBfLdp3U?si=OdfOowPkmmhrK7Xu
Therapietrouw – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/Hn2-jx0tnlM?si=UTIzvFPJRzABv44t
Bijwerkingen bij geneesmiddelen – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/0mZhKt9W3Bw?si=rrKpzrMXzzCBcynZ
Allergisch voor een geneesmiddel – Gek van Geneesmiddelen – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/zji77OY0i14?si=WsXxNV-nVowoSItw
Pijnstillers, een genuanceerd verhaal – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/s6y-DUmqWww?si=J_p2LraWtNRSGjzR
Veel gestelde vragen over pijnstillers – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/o5SX_F9gYjs?si=gu2es8xzXYBLeNwO
Hoe bewaar ik mijn geneesmiddelen – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/Pmguu5aipPI?si=yoKZekYNloWptlgv
Op vakantie met medicijnen – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/r6WTP6XKc3E?si=E8heyn-E_yb1onWS
Geneesmiddelen en rijvaardigheid – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/Yo5I-S_4W6c?si=LMh-3x7L0j_GoV9P
Geneesmiddelen en Seksualiteit – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/tJBqrQWvr-M?si=e0tWoKFbVCKOWzDX
Geneesmiddelen en gewichtstoename – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/becWBysty0w?si=h4hoWq2S4LiX1uKP
Geneesmiddelen en de Ramadan – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/WQEQ5D3huUU?si=WHMaTfuiSqBd1Yrs
Beweging, sport & geneesmiddelen – Gek van Geneesmiddelen – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/M2DMvHicSA4?si=Ik7n3HqZQd_JsQgl
Geneesmiddelen bij Artrose – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/u4811qpNuTA?si=XoQc0tqaCAVRJhcp
Behandelstrategie Reumatoïde Artritis – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/nfFXhtTbSEg?si=rtG0BKgrFUM8IC1B
Jicht – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/aBiBduh8zgY?si=rUADhO_tIXHdWPFi
Jeugdreuma en geneesmiddelen – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/BzqFUVO2BFI?si=_ZTUtHbux1GwhxA3
Osteoporose – Gek van Geneesmiddelen – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/FjLXeurdArg?si=q9ea_fQRkDqEEWgI
Methotrexaat – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/VYK5xYt-ORs?si=0Q8jziUdCEL67U-g
Prednisolon – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/KxEJhosLSQk?si=TJSCorz8o51mYyHP
Biologicals – Gek van geneesmiddelen – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/UPZAUHHBTq8?si=iBcn2_ldDuKmRT0Y
Corona en reumamedicatie – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/DT2iy8NCPjM?si=yuarcth_z-3HG8bC
Medicinale cannabis – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/e_pvCxltdWA?si=02wRwQXKpnA8Ikoo
Alternatieve behandelingen voor reuma – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/Gy8Q9KdguR0?si=pYHDCYoSIz4NjB1K
Het griepvaccin bij reuma – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/ycB2vL8Bo34?si=ARVC6Aen4uEwDPBi
Het belang van vitamines – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/4GGqznH0Md4?si=li7bnjVNjLLmKpD2
Vitamine D – Gek van Geneesmiddelen – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/FdwQ-LHwp1o?si=9IpavGGs6qQQhV2h
Hoe weet een medicijn waar het heen moet? -Universiteit van Nederland I https://youtu.be/OJteTBHS43Q?si=JFep45E-V1UvUe-6
Farmacokinetiek – Wat doet het lichaam met een medicijn? – Juf Danielle I https://youtu.be/Jp_WTAHZS3c?si=uwKkfekA88nIDfJP
Farmacodynamiek – Juf Danielle I https://youtu.be/SBVOUh2l3wQ?si=MkG8fSTqze4ICtup
How Medications Get Absorbed By Your Body – Nucleus Medical Media I https://youtu.be/mH81Q9Dtodc?si=pcNpLyFlteqYmLPb
How Your Body Gets Rid of Medications – Nucleus Medical Media I https://youtu.be/795CmRHVRUs?si=VbCKLKupr1SdsSQN
How Your Body Metabolizes Medications – Nucleus Medical Media I https://youtu.be/Fzh8mOOYywo?si=aTcZm3M7gkdNPLT6