Medicijn – gewichtstoename

Gewichtstoename bij medicijnen

Als je medicijnen gebruikt, kan een bijwerking zijn, dat je zwaarder wordt. De stofwisseling in je lichaam is belangrijk voor je lichaamsgewicht. Hoe sneller je stofwisseling, hoe sneller je calorieën verbrandt en op gewicht blijft. Door sommige medicijnen vertraagt je stofwisseling en als je veel eet, dan slaat je lichaam de niet gebruikte energie op in vetcellen in je vetweefsel.
Als je zwaarder wordt, dan heb je meer kans op gewrichts- en spierpijn en een verhoogd risico op hart- en vaatziekten, diabetes type 2, slagaderverkalking, hartinfarct, herseninfarct, stofwisselingsziekten, vertraagde stofwisseling, knie- en heupklachten, lage rugpijn, ontstekingen in de gewrichten en kortademigheid. Ook kunnen medicijnen de vochtbalans in je lichaam ontregelen, zodat je meer vocht vasthoudt in je lichaam en dat zorgt ook weer voor je gewichtstoename.

Veelgebruikte medicijnen, die kunnen zorgen voor gewichtstoename

Veel gebruikte medicijnen, waarbij je bijvoorbeeld als bijwerking zwaarder kunt worden, zijn:
• Anti-epileptica. De medicijnen tegen epilepsie (bijvoorbeeld carbamazepine, valproïnezuur en gabapentine) zorgen ervoor, dat je hersenen minder gevoelig worden voor prikkels. Ze remmen de signalen, die bij je hersenen binnenkomen, sterk af. Een dokter schrijft anti-epileptica niet alleen voor bij epilepsie, maar soms ook bij pijnklachten. Een bijwerking van anti-epileptica is, dat ze je eetlust stimuleren en het energieverbruik afremmen. Ook kunnen ze de productie van insuline in je lichaam stimuleren. Hierdoor verlaagt je bloedsuikerspiegel en neemt je hongergevoel toe.
Daarnaast kunnen anti-epileptica een tekort aan carnitine veroorzaken. Carnitine is belangrijk voor de vetverbranding. Wanneer er in je lichaam een tekort is aan carnitine, wordt de vetverbranding dus verstoord en kom je aan, als je veel eet.
• Antidepressiva. Antidepressiva worden gebruikt om klachten van een matige tot ernstige depressie en angststoornissen aan te pakken. Ze remmen, net als antipsychotica, de H1-receptoren, lees meer bij Antihistaminica.
Als je een depressie hebt, dan is er een tekort aan serotonine op de plek, waar uitlopers van hersencellen contact maken met andere hersencellen. Deze plek wordt de synapsspleet genoemd. Serotonine is een van de chemische boodschappers, de neurotransmitters, die zorgen voor de signalen tussen de hersenzenuwcellen (neuronen).
Bepaalde antidepressiva of SSRI’s (Selectieve serotonine-heropnameremmers) verhogen de hoeveelheid serotonine in de synapsspleet en zorgen er zo voor, dat het serotoninegehalte in je hersenen wordt verhoogd. Zo komt er meer serotonine vrij om de overdracht van berichten tussen de neuronen te verbeteren en de depressie te verminderen. De medicijnen zijn relatief veilig en geven minder bijwerkingen dan andere soorten antidepressiva. Er is wel een wisselwerking met andere medicijnen. Ook SSRI’s kunnen er voor zorgen, dat je zwaarder wordt. Werkzame stoffen in antidepressiva, die je lichaamsgewicht kunnen verhogen, zijn bijvoorbeeld mirtazapine, paroxetine en citalopram.
• Antihistaminica. Antihistaminica zijn medicijnen die je krijgt, wanneer je last hebt van een allergie. Om allergieklachten te remmen, hebben antihistaminica effect op de H1-receptoren in je lichaam. Histamine neuronen zijn de makers van histamine en geven deze stof vrij. De histamine wordt vrijgegeven in de synapsspleet, de ruimte tussen de zenuwcellen. De histamine neuronen zijn betrokken bij je afweersysteem en bij ontstekingsreacties en allergieën, maar ook bij je humeur, alertheid en slaap-waakcyclus. Het is een neurotransmitter, die signalen overdraagt tussen zenuwcellen in de hersenen. De werking in je lichaam is afhankelijk van de receptoren, waaraan het bindt. De bekendste receptor is de H1-receptor, die betrokken is bij allergische reacties en ontstekingen. Die receptoren maken de werking van histamine, dat in de meeste organen zit, mogelijk. Als het medicijn, dat je gebruikt, de H1-receptoren in de hersenen bereikt, kan dat er voor zorgen dat je slaperig wordt.
Ook kunnen antihistaminica je eetlust verhogen en zo er voor zorgen, dat je zwaarder wordt en je lichaam meer vet opslaat in je vetweefsel. Het aantal volwassenen, dat antihistaminica gebruikt en obesitas heeft, is relatief groot. Antihistaminica, zoals cetirizine en loratadine, kun je gemakkelijk los kopen bij de supermarkt, drogist of apotheek.
• Antipsychotica. Antipsychotica hebben als belangrijkste doel om de klachten van een psychose tegen te gaan. Maar antipsychotica en medicijnen tegen bipolaire stoornissen kunnen je stofwisseling ook vertragen en je eet- en drinkpatroon ontregelen. Deze medicijnen hebben invloed op je gewicht, omdat ze onder andere de histamine-1-receptoren (H1-receptoren) in de hersenen blokkeren. Die receptoren maken de werking van histamine mogelijk. Lees ook meer bij antihistaminica. Als de antipsychotica die H1-receptor blokkeren, kun je meer eetlust krijgen en slaat je lichaam meer vet op in je vetweefsel. Zo zorgt olanzapine er bijvoorbeeld voor, dat je je minder snel vol voelt en daarom meer eet. Van lithium krijg je meer eetlust en drink je meer, waardoor je meer vocht vasthoudt in je lichaam. De H1-receptoren kunnen daarom veel invloed hebben op je lichaamsgewicht. Antipsychotica kunnen er bovendien voor zorgen, dat je lichaam insuline slecht verwerkt, wat de kans op diabetes groter maakt.
• Corticosteroïden. Cortisol is het natuurlijke bijnierschorshormoon, dat door je lichaam zelf wordt aangemaakt in de bijnieren. Cortisol speelt een rol bij je afweer, inspanning, stress en ontstekingen. In sommige omstandigheden, bijvoorbeeld bij stress, wordt door je lichaam meer cortisol aangemaakt in de bijnieren. Dat kan zorgen, dat je zwaarder wordt.
De corticosteroïden (bijvoorbeeld prednison, prednisolon, dexamethason, hydrocortison, cortison, betamethason, methylprednisolon) hebben een sterke ontstekingsremmende werking. De werkzame synthetische stof is afgeleid van cortisol. Veel mensen met reuma gebruiken de synthetische corticosteroïden om hun sterke ontstekingsremmende werking, bijvoorbeeld bij rugpijn of gewrichtsklachten. Maar deze medicijnen beïnvloeden ook je eetlust en je stofwisseling en zorgen ervoor, dat je meer vocht vasthoudt in je lichaam. Wanneer je de corticosteroïden langer gebruikt, dan verandert de vetverdeling in je lichaam. Vet in je armen en benen kan zich dan verplaatsen naar je gezicht, je romp en je nek. Je figuur verandert dan.
In plaats van een hormoonzalf met corticosteroïden kun je ook orale corticosteroïden voorgeschreven krijgen. Dat zijn ontstekingsremmende medicijnen in tabletvorm. Ook orale corticosteroïden kunnen voor bijwerkingen zorgen, zoals bijvoorbeeld zwaarder worden, een dikker gezicht en in zeldzame gevallen bijwerkingen zoals ernstige botontkalking, maag-darm klachten, diabetes, huidverdunning, stemmingswisselingen, een verhoogde bloeddruk en infecties.
Synthetische corticosteroïden zijn er ook als injecties, als infuus en als de corticosteroïd bevattende zalven (hormoonzalven). De zalven kun je in verschillende sterktes kopen bij de drogist of apotheek of op recept krijgen. Er zijn ook inhalatiepuffers voor astma, neussprays (hooikoorts), oogdruppels en oordruppels, die corticosteroïden kunnen bevatten.
• Geslachtshormonen. Sommige medicijnen hebben invloed op je hormoonhuishouding. Een voorbeeld daarvan is de anticonceptiepil. Als je de anticonceptiepil slikt, dan houdt je lichaam meer vocht vast en daardoor wordt je zwaarder. Medicijnen met mannelijke hormonen, zoals testosteron, kunnen ook zorgen voor een gewichtstoename. Maar hierbij gaat het niet om een toename van de vetmassa, maar van de spiermassa.
• Medicinale cannabis. De cannabis zorgt voor meer eetlust, waardoor je aankomt en zwaarder wordt.
• Medicijnen tegen hoge bloeddruk. Bètablokkers kunnen zorgen, dat je lichaam vocht vast houdt. Zowel bètablokkers als alfablokkers kunnen als bijwerking hebben, dat je zwaarder wordt. Dat is vervelend én ongunstig voor de bloeddruk, want overgewicht kan op zichzelf ook al je bloeddruk verhogen.
• Medicijnen tegen suikerziekte. Insuline is een hormoon, dat de vetopslag in je lichaam stimuleert door een vertraagde stofwisseling. Als je diabetes hebt en veel insuline spuit, kun je zwaarder worden of moeilijk afvallen. Ook het diabetesmedicijn glimepiride kan er voor zorgen, dat je zwaarder wordt. Een verandering in je leefstijl kan ervoor zorgen, dat je minder insuline hoeft te spuiten of glimepiride hoeft te slikken. De verandering in leefstijl betekent meer sporten (30 minuten per dag), minder lang achter elkaar zitten, vaker opstaan en lopen, minder vaak veel eten en kiezen voor een koolhydraatbeperkt eten. Het diabetesmedicijn metformine, werkzaam tegen diabetes type 2, kan weer zorgen voor een snellere stofwisseling en gewichtsverlies.
• (Zenuw)pijnstillers. Bij gebruik van medicijnen met de werkzame stoffen pregabaline en amitriptyline kun je ook zwaarder worden.

Bijwerkingencentrum Lareb

Het bijwerkingencentrum Lareb onderzocht in 2022 de oorzaken van gewichtstoename bij verschillende medicijnen. Er kwamen  meldingen binnen over antipsychotica, antidepressiva, anti-epileptica, antihistaminica, corticosteroïden en geslachtshormonen. De meeste meldingen waren afkomstig van vrouwelijke patiënten. Uit het onderzoek bleek, dat gewichtstoename in grote en kleine mate kan optreden. De mate waarin en de manier waarop gewichtstoename plaatsvindt, verschilt per categorie medicijnen.

Meer informatie medicijnen

Merk of merkloos geneesmiddel – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/EYtV9PLn6WQ?si=Qf_vU3tGj9p1nBYz
Geneesmiddelentekort – Gek van Geneesmiddelen – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/ASMpuvh6GTI?si=oHtjTBxca6jMN8NK
Hoe dien je het medicijn toe? – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/rv7tBfLdp3U?si=OdfOowPkmmhrK7Xu
Therapietrouw – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/Hn2-jx0tnlM?si=UTIzvFPJRzABv44t
Bijwerkingen bij geneesmiddelen – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/0mZhKt9W3Bw?si=rrKpzrMXzzCBcynZ
Allergisch voor een geneesmiddel – Gek van Geneesmiddelen – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/zji77OY0i14?si=WsXxNV-nVowoSItw
Pijnstillers, een genuanceerd verhaal – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/s6y-DUmqWww?si=J_p2LraWtNRSGjzR
Veel gestelde vragen over pijnstillers – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/o5SX_F9gYjs?si=gu2es8xzXYBLeNwO
Hoe bewaar ik mijn geneesmiddelen – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/Pmguu5aipPI?si=yoKZekYNloWptlgv

Op vakantie met medicijnen – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/r6WTP6XKc3E?si=E8heyn-E_yb1onWS
Geneesmiddelen en rijvaardigheid – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/Yo5I-S_4W6c?si=LMh-3x7L0j_GoV9P
Geneesmiddelen en Seksualiteit – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/tJBqrQWvr-M?si=e0tWoKFbVCKOWzDX
Geneesmiddelen en gewichtstoename – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/becWBysty0w?si=h4hoWq2S4LiX1uKP
Geneesmiddelen en de Ramadan – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/WQEQ5D3huUU?si=WHMaTfuiSqBd1Yrs
Beweging, sport & geneesmiddelen – Gek van Geneesmiddelen – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/M2DMvHicSA4?si=Ik7n3HqZQd_JsQgl

Geneesmiddelen bij Artrose – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/u4811qpNuTA?si=XoQc0tqaCAVRJhcp
Behandelstrategie Reumatoïde Artritis – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/nfFXhtTbSEg?si=rtG0BKgrFUM8IC1B
Jicht – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/aBiBduh8zgY?si=rUADhO_tIXHdWPFi
Jeugdreuma en geneesmiddelen – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/BzqFUVO2BFI?si=_ZTUtHbux1GwhxA3
Osteoporose – Gek van Geneesmiddelen – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/FjLXeurdArg?si=q9ea_fQRkDqEEWgI

Methotrexaat – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/VYK5xYt-ORs?si=0Q8jziUdCEL67U-g
Prednisolon – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/KxEJhosLSQk?si=TJSCorz8o51mYyHP
Biologicals – Gek van geneesmiddelen – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/UPZAUHHBTq8?si=iBcn2_ldDuKmRT0Y
Corona en reumamedicatie – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/DT2iy8NCPjM?si=yuarcth_z-3HG8bC
Medicinale cannabis – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/e_pvCxltdWA?si=02wRwQXKpnA8Ikoo
Alternatieve behandelingen voor reuma – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/Gy8Q9KdguR0?si=pYHDCYoSIz4NjB1K
Het griepvaccin bij reuma – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/ycB2vL8Bo34?si=ARVC6Aen4uEwDPBi
Het belang van vitamines – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/4GGqznH0Md4?si=li7bnjVNjLLmKpD2
Vitamine D – Gek van Geneesmiddelen – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/FdwQ-LHwp1o?si=9IpavGGs6qQQhV2h

Hoe weet een medicijn waar het heen moet? -Universiteit van Nederland I https://youtu.be/OJteTBHS43Q?si=JFep45E-V1UvUe-6
Farmacokinetiek – Wat doet het lichaam met een medicijn? – Juf Danielle I https://youtu.be/Jp_WTAHZS3c?si=uwKkfekA88nIDfJP
Farmacodynamiek – Juf Danielle I https://youtu.be/SBVOUh2l3wQ?si=MkG8fSTqze4ICtup

How Medications Get Absorbed By Your Body – Nucleus Medical Media I https://youtu.be/mH81Q9Dtodc?si=pcNpLyFlteqYmLPb
How Your Body Gets Rid of Medications – Nucleus Medical Media I https://youtu.be/795CmRHVRUs?si=VbCKLKupr1SdsSQN
How Your Body Metabolizes Medications – Nucleus Medical Media I https://youtu.be/Fzh8mOOYywo?si=aTcZm3M7gkdNPLT6