Wat staat er nou eigenlijk?

2,5 miljoen Nederlanders hebben moeite met lezen, schrijven en/of rekenen. Hoe maak je medische informatie ook voor deze mensen toegankelijk? Hoe zorg je ervoor dat ook zij een weloverwogen keuze kunnen maken over hun gezondheid? ReumaZorg Nederland was 14 december aanwezig bij de themabijeenkomst ‘Laaggeletterdheid en Gezondheid’ van de Patiëntenfederatie Nederland in samenwerking met Pharos, het expertisecentrum gezondheidsverschillen.  

‘Uiteindelijk worden we allemaal een keer patiënt’
Zo opende Dianda Veldman, directeur-bestuurder van de Patiëntenfederatie Nederland, de themamiddag. ‘Dan is het belangrijk dat je weet wat er met je aan de hand is en wat je kunt doen om weer beter te worden. Maar hoe verzamel je in dit digitale tijdperk de nodige informatie als je niet goed kunt lezen en schrijven?’ Daarin lag volgens Dianda een belangrijke taak voor de verstrekkers van medische informatie.

Abracadabra
Chandra Verstappen, programmamanager Participatie & Eigen Regie bij Pharos, haakte in op de woorden van Dianda. Zij maakte aan de hand van het volgende filmpje duidelijk hoe het voelt wanneer je medische informatie niet helemaal begrijpt: ‘The Brain as explained by John Cleese’. Het filmpje was de aanleiding voor Chandra’s presentatie  over beperkte gezondheidsvaardigheden.

Beperkte gezondheidsvaardigheden, wat houdt dit eigenlijk in?
Iemand die voldoende gezondheidsvaardigheden heeft, heeft kennis van een gezonde leefstijl en is in staat om gezond te leven. Gezondheidsvaardig zijn, wordt bepaald door verschillende factoren:

• Functionele Vaardigheden:
  kunnen lezen, schrijven, rekenen
• Cognitieve Vaardigheden:
  kunnen begrijpen wat je leest, schrijft, rekent
• Psychologische en Sociale Vaardigheden:
  het zelfvertrouwen om op te zoek te gaan naar antwoorden op vragen en de vaardigheden om anderen daarin te durven betrekken.
• Kennis over ziekte en gezondheid

Wie zijn beperkt gezondheidsvaardig?
29% van de Nederlandse bevolking is beperkt gezondheidsvaardig.
Hierin zijn o.a. de volgende groepen vertegenwoordigd:

• Lager opgeleiden
• Mensen met een cognitieve beperking
• Ouderen
• Migranten
• Mannen

Laaggeletterdheid
Om een weloverwogen keuze te kunnen maken m.b.t. je gezondheid is een duidelijk tekstbegrip van de Nederlandse taal essentieel. 2,5 Miljoen Nederlanders in de leeftijd vanaf 16 jaar is laaggeletterd. In de groep mensen tussen 55 en 65 jaar is zelfs 21,5% laaggeletterd.

Gevolgen van laaggeletterdheid
Wat kunnen de gezondheidsgevolgen zijn voor mensen die laaggeletterd zijn?

• Schaamte
• Minder adequaat gebruik kunnen maken van de zorg
• Minder goed kunnen hanteren van een gezonde leefstijl
• Minder goed kunnen deelnemen aan de maatschappij
  met eventuele gevolgen als: werkloos zijn, stress en schulden hebben.

Bijkomend probleem is dat de groep laaggeletterden steeds groter wordt als gevolg van de digitalisering.

Wat kunnen we doen om laaggeletterdheid aan te pakken?
Chandra beëindigde haar presentatie met suggesties voor het aanpakken van laaggeletterdheid. Een deel van de oplossing zit in het opleiden/bijscholen van mensen zodat hun individuele capaciteiten om gezondheidsvaardig te kunnen zijn, omhoog gaan. Hierin zit echter een maximaal haalbaar plafond. Het dan ook belangrijk om mensen met een lagere geletterdheid vooral ook te ondersteunen in het maken van keuzes t.a.v. hun gezondheid bijvoorbeeld door hulp van een mantelzorger.

Zelf aan de slag
Na de presentatie ging de groep patiëntvertegenwoordigers zelf aan de slag in workshops rondom de vraag:  Hoe maak je informatie in gesproken (presentaties), gedrukte (brochures, flyers) maar ook in digitale (app’s, websites) voorlichting toegankelijk voor laaggeletterden? De workshops werden geleid door vertegenwoordigers van Pharos, specialist op het gebied van het betrekken van mensen met lage gezondheidsvaardigheden bij de maatschappij.

Aanbevelingen
De workshops leverde de volgende aanbevelingen op:

• Gebruik beeld (film en foto’s) ter ondersteuning van je tekst.
• Test voorlichting ook bij laaggeletterden voordat je het openbaar maakt.
• Test niet alleen tekst maar ook beeldmateriaal van je voorlichting. Let op:
  • Houd beeldmateriaal rustig met zo min mogelijk details.
  • Maak informatie identificeerbaar
    Bijvoorbeeld door een personage in te zetten die de lezer meeneemt in het verhaal. Dit personage kan een bekende zijn uit de doelgroep.
• Roep advies in van Stichting Lezen en Schrijven
• Koop via Google Grants zinnen aan die veel m.b.t. een aandoening worden ingetikt in de Google zoekmachine. Na het intikken van deze zin verschijnt jouw voorlichting dan bovenaan de hitlijst. De verhoogt het vindgemak van jouw voorlichting.
• Gebruik de KISS methode bij het opstellen van informatie:
  ‘Keep It Short and Simple’.

Napraten
Met een borrel en een hapje na afloop werd er nog lang gediscussieerd. De themabijeenkomst was een mooie manier om medewerkers van de Patiëntenfederatie, Pharos en vertegenwoordigers van de aangesloten patiëntenorganisaties met elkaar in contact te brengen.