Worden mensen met reuma, die hiervoor medicatie gebruiken, ernstiger ziek door COVID-19 dan reumapatiënten die geen medicatie gebruiken? En zijn reumapatiënten kwetsbaarder voor deze infectie dan mensen zonder reuma? Reade – centrum voor revalidatiegeneeskunde en reumatologie in Amsterdam – is in maart een onderzoek gestart naar de antwoorden. “Een bijzonder onderzoek, in meerdere opzichten”, legt Gert-Jan Wolbink, reumatoloog en onderzoeker bij Reade, uit.
Onze taak
“Toen COVID-19 in Nederland de kop opstak, was voor iedereen al snel duidelijk dat dit een heel bijzondere situatie was”, begint Gert-Jan zijn verhaal. “Wij zagen het meteen als onze taak om de relatie tussen reuma en COVID-19 te onderzoeken. Omdat het aantal besmettingen zo rap steeg, was snelheid geboden. Er werd toen nog vanuit gegaan dat iedereen geïnfecteerd zou raken. Daar wilden wij uiteraard niet op wachten. We zijn dan ook meteen aan de slag gegaan.”
Vierduizend deelnemers
“Circa tweeduizend reumapatiënten zijn benaderd om hieraan mee te werken”, vervolgt Gert-Jan. “Bijna iedereen heeft toegezegd. Zij hebben allemaal een vragenlijst ontvangen. Elke patiënt heeft zelf een zogenoemde controlepatiënt gezocht. Dit is iemand van hetzelfde geslacht en ongeveer dezelfde leeftijd, die geen reuma heeft. Op deze manier is ook een controlegroep van tweeduizend mensen – zonder reuma – bij dit onderzoek betrokken. Dat is noodzakelijk om goede vergelijkingen te kunnen maken. Er zijn momenteel dus in totaal vierduizend mensen die onze vragenlijst invullen. Zij beantwoorden vragen over reuma, COVID-19 en medicatie. Gedurende zes maanden vullen zij dezelfde lijst drie keer in. Bij de derde keer, na ongeveer een half jaar, wordt naast de vragenlijst ook een antistoffentest toegestuurd. Hiermee kan door middel van een vingerprik worden vastgesteld of antistoffen in het bloed aanwezig zijn. Zo komen we te weten wie wel of geen COVID-19 heeft gehad.”
Krachtenbundeling
“Belangrijk om te vermelden is dat we dit onderzoek niet alleen uitvoeren”, benadrukt Gert-Jan. “Dit is een gezamenlijke inspanning. Met de technologische ondersteuning van ICT-bedrijf Brightfish kunnen we in een kort tijdsbestek onderzoek doen onder een grote groep deelnemers. Iedereen doet mee vanuit thuis, zodat niemand onnodige risico’s loopt. Samen met Sanquin is een goede test ontwikkeld om antistoffen te meten. De vragenlijsten zijn samen met de VU en UMC (locatie AMC) opgesteld. Hierin is er niet alleen aandacht voor de medische kant, maar ook voor de maatschappelijke gevolgen. Blijven reumapatiënten de medicatie innemen? En hoe voorzichtig is men? De eerste indruk is dat reumapatiënten toch wat voorzichtiger zijn dan de controlegroep. En het grootste deel van de patiënten blijft de medicatie volgens voorschrift innemen.”
Onderzoeksgeld
Wat de uiteindelijke uitkomsten zijn, is nu nog een vraag. “We gaan ons de komende maanden samen hierover buigen”, vervolgt Gert-Jan. “Daarnaast zijn we nu ook bezig met de financiering. Normaal gesproken gebeurt dit op voorhand door middel van een onderzoeksaanvraag. Door de snelle opstart was dit nu niet mogelijk. De Reade Foundation heeft ons in de opstartfase ondersteund.”
Nut en noodzaak
“Het is en blijft bijzonder hoe in zo’n korte tijd zo’n groot onderzoek is opgezet”, besluit hij. “Dat geeft aan hoe groot de betrokkenheid is en zegt veel over de noodzaak. Dit onderwerp leeft, reumapatiënten zijn op zoek naar antwoorden. Want zolang het virus onder ons is en een vaccin ontbreekt, is er een gerede kans dat veel mensen geïnfecteerd zullen raken. Het is erg belangrijk om meer inzicht te krijgen op het effect van COVID-19 bij reumapatiënten. Ook als er in de tussentijd een vaccin gevonden wordt, blijft dit relevant. Want dan krijgen we door dit onderzoek antwoord op de vraag hoe immuniteit zich ontwikkelt bij mensen met en mensen zonder reuma.”
Wie is betrokken bij dit onderzoek?
Gert-Jan Wolbink en collega’s van Reade, van de Vrije Universiteit Amsterdam (VU) en van de afdeling Klinische immunologie en reumatologie, Universitair Medische Centra (UMC) / locatie Academisch Medisch Centrum (AMC). Ondersteuning door ICT-bedrijf Brightfish en Sanquin – de ‘not-for-profit’ organisatie die de bloedvoorziening in Nederland verzorgt.
