Gewichtstoename door medicijnen – hoe zit dat?
Verschillende geneesmiddelen hebben als vervelende bijwerking gewichtstoename. Gewichtstoename kan ontstaan door een toename van de vetmassa. Mogelijke oorzaken van de toename van vetmassa zijn een toegenomen eetlust, een langzamere stofwisseling en verlaagde lichamelijke activiteit. Ook kunnen geneesmiddelen de vochtregulatie in het lichaam beïnvloeden. Maar voor welke soorten geneesmiddelen geldt dit eigenlijk? En wat veroorzaakt die gewichtstoename dan precies? Daar deed Bijwerkingencentrum Lareb onderzoek naar.
Het onderzoek naar gewichtstoename
Lareb, het meld- en kenniscentrum voor bijwerkingen van medicijnen, onderzocht de oorzaken van gewichtstoename bij verschillende geneesmiddelen. Dit deed Lareb op basis van 1500 meldingen over meldingen van bijwerkingen. Er kwamen meldingen binnen over antipsychotica, antidepressiva, anti-epileptica, antihistaminica, corticosteroïden en geslachtshormonen. De meeste meldingen waren afkomstig van patiënten zelf, voornamelijk van vrouwelijke patiënten. Uit het onderzoek bleek dat gewichtstoename in grote en kleine mate kan optreden. De mate waarin en de manier waarop gewichtstoename plaatsvindt, verschilt per categorie geneesmiddelen.
Antipsychotica
Antipsychotica hebben als belangrijkste doel om de symptomen van een psychose tegen te gaan. Ze kunnen ook invloed hebben op je gewicht. Dit komt doordat ze onder andere histamine-1-receptoren (H1-receptoren) in de hersenen afstoppen. Die receptoren maken de werking van histamine, een stof die voorkomt in de meeste organen, mogelijk. Als antipsychotica die receptor blokkeren, kun je meer eetlust en vetmassa krijgen. Ook kan het zijn dat je minder zin krijgt in lichamelijke activiteit. Die H1-receptoren kunnen daarom veel invloed hebben op je lichaamsgewicht. Antipsychotica kunnen er bovendien voor zorgen dat je lichaam insuline goed kan afweren, wat de kans op diabetes vergroot. Vaker hebben mensen die antipsychotica slikken een wat ongezondere leefstijl. Je kunt daardoor niet altijd met zekerheid zeggen wat de voornaamste oorzaak van de gewichtstoename precies is.
Antidepressiva
Antidepressiva kun je voorgeschreven krijgen om depressieve klachten tegen te gaan. Ze kunnen de oorzaak van de ziekte helaas niet genezen. Antidepressiva remmen, net als antipsychotica, de H1-receptoren. Ook SSRI’s (seretonine-heropname-remmers) kunnen zorgen voor gewichtstoename. SSRI’s remmen de heropname van serotonine. Dat is een stofje dat onder andere invloed heeft op je stemming, emotie en eetlust. Hoe het precies kan dat SSRI’s gewichtstoename veroorzaken, is niet helemaal duidelijk. Gewichtstoename door antidepressiva zou ook kunnen komen door de aandoening zelf. Daarnaast kan het effect van de medicatie op het humeur een oorzaak zijn. Verlichting van depressie- en/of angstklachten kan namelijk zorgen voor een verhoogde eetlust.
Anti-epileptica
Anti-epileptica zorgen ervoor dat je hersenen minder gevoelig worden voor prikkels. Ze remmen de signalen die de hersenen binnekomen sterk af. Een arts schrijft anti-epileptica niet alleen voor bij epilepsie, maar soms ook bij pijnklachten. Een bijwerking van anti-epileptica is dat ze de eetlust stimuleren en het energieverbruik afremmen. Ook kunnen ze de productie van insuline in het lichaam stimuleren. Hierdoor verlaagt de bloedsuikerspiegel en neemt je hongergevoel toe. Daarnaast kunnen anti-epileptica een tekort aan carnitine veroorzaken. Carnitine is belangrijk voor de vetverbranding. Wanneer er in het lichaam een tekort is aan carnitine, wordt de vetverbranding dus verstoord. Dan kan gewichtstoename optreden.
Antihistaminica
Antihistaminica zijn medicijnen die je kunt slikken wanneer je last hebt van een allergie. Om allergieklachten te remmen, hebben antihistaminica effect op de H1-receptoren in het lichaam. Wanneer het medicijn de H1-receptoren in de hersenen bereikt, kan dat zorgen voor slaperigheid. Ook kunnen antihistaminica dan effect hebben op de eetlust en vetopslag. Naast gewichtstoename kunnen volwassenen door het gebruik van antihistaminica ook een grotere middelomtrek krijgen. Het aantal volwassenen dat antihistaminica gebruikt en obesitas heeft is ook relatief groot. Verschillende antihistaminica, zoals cetrizine en loratadine, kun je makkelijk kopen in drogisterijen. Meestal worden de geneesmiddelen tijdelijk gebruikt.
Corticosteroïden
Corticosteroïden, zoals prednison, hebben een sterke ontstekingsremmende werking. Veel mensen met reuma gebruiken daarom corticosteroïden. Deze medicijnen kunnen al snel na gebruik effect hebben op het gewicht. Ze beïnvloeden namelijk de eetlust en stofwisseling. En ze zorgen ervoor dat je meer vocht vasthoudt. Wanneer je ze langer gebruikt, zorgen corticosteroïden voor een verandering in de vetverdeling. Vet in de armen en benen kan zich dan verplaatsen naar het gezicht, de romp en de nek. Je kunt door het gebruik van deze geneesmiddelen dus een heel ander figuur krijgen. Wanneer je corticosteroïden slikt als tabletten is de kans op deze bijwerkingen groter dan wanneer je ze inhaleert. Dat komt doordat een groter deel van de werkzame stof dan in het bloed terechtkomt.
Geslachtshormonen
Sommige geneesmiddelen hebben invloed op je hormoonhuishouding. Een voorbeeld daarvan is de anticonceptiepil. Wanneer je de anticonceptiepil slikt, houd je meer vocht vast. Daardoor neemt je lichaamsgewicht toe. Anticonceptiva zouden in theorie ook gewichtstoename kunnen veroorzaken doormiddel van een verhoogde vetmassa en eetlust. Maar daar is geen bewijs voor. De oorzaak van gewichtstoename zou ook de oplopende leeftijd kunnen zijn. Geneesmiddelen met mannelijke hormonen, zoals testosteron, kunnen ook leiden tot gewichtstoename. Hierbij gaat het niet om een toename van de vetmassa, maar van de spiermassa.
Bron: Lareb – Hoe beïnvloeden geneesmiddelen gewichtstoename?
Meer lezen
Heb je zelf last van bijwerkingen of wil je hier graag meer over lezen? Dat kan hier:
