EULAR onderzoekt genetische voorspellers van reuma
Er zijn waarschijnlijk bepaalde genetische afwijkingen die ervoor kunnen zorgen dat je een auto-immuunziekte ontwikkelt. Dit komt doordat deze afwijkende genen de werking van belangrijke eiwitten in je afweersysteem veranderen, wat ervoor zorgt dat je lichaam gezonde cellen aanvalt. Maar het is nog onduidelijk hoe dit genetische proces precies werkt. En welke genen erbij betrokken zijn. Daarom wordt hier binnen EULAR onderzoek naar gedaan in een speciale werkgroep.
Genetische afwijkingen kunnen leiden tot auto-immuunziekte
Verschillende reumatische aandoeningen, zoals Artritis Psoriatica en Axiale SpA, hebben volgens eerder onderzoek te maken met genetische afwijkingen. Dit geldt ook voor andere auto-immuunziekten, zoals uveitis en psoriasis. De afwijkende genen kunnen ervoor zorgen dat je afweersysteem niet goed werkt. De genen kunnen namelijk de werking van belangrijke eiwitten in je afweersysteem beïnvloeden, waardoor je lichaam zijn eigen gezonde cellen opruimt. De eiwitten die deze genen beïnvloeden heten MHC-I eiwitten. Dit staat voor Major Histocompatibility Complex. De aandoeningen die ontstaan door deze genetische afwijking noemen we ook wel MHC-I opathie.
MHC-I eiwitten en je afweersysteem
MHC-I eiwitten zitten in alle cellen in je lichaam. Deze eiwitten zorgen ervoor dat je aan de buitenkant kunt zien of een cel gezond is, of niet. De MHC-I eiwitten verplaatsen namelijk lichaamseigen en lichaamsvreemde eiwitten, bijvoorbeeld van ziekteverwekkers, naar de buitenkant van de cel. Daarmee laat de cel zien of er wel of geen vreemde eiwitten in de cel zitten. De afweercellen in je lichaam herkennen dit en ondernemen actie als ze vreemde eiwitten zien. Dit betekent namelijk dat de cel niet gezond is. B-cellen maken dan antistoffen aan om de cel op te ruimen en T-cellen binden zichzelf aan de zieke cel, zodat die doodgaat. Ook geven cytokinen aan andere afweercellen door dat er een ziekteverwekker in het lichaam is, waardoor de afweercellen harder aan het werk gaan. De MHC-I eiwitten spelen daardoor een belangrijke rol om de afweerreactie in je lichaam op te starten.
Normaal gesproken herkennen je afweercellen lichaamseigen eiwitten niet als vreemd. Daarom laten ze lichaamseigen cellen met rust. Maar als je een auto-immuunziekte hebt, ruimt je lichaam wel jouw eigen gezonde cellen op. Dit kan ervoor zorgen dat je organen beschadigen of dat je ontstekingsreacties krijgt. Bij aandoeningen met MHC-I opathie zou de auto-immuunreactie ontstaan doordat de MHC-I eiwitten gezonde cellen aan de buitenkant als lichaamsvreemd laten zien. Bepaalde afweercellen denken daarom dat de cel ziek is en zetten de afweerreactie in gang, waardoor ze de gezonde cel opruimen.
Precieze genetische factoren zijn onduidelijk
MHC-I opathie beschrijft alle auto-immuunziekten waarbij ontstekingsreacties ontstaan door een fout in de MHC-I eiwitten. Deze fout zou komen door genetische afwijkingen, die ervoor zorgen dat de MHC-I eiwitten een gezonde cel als ziek laten zien. De ziekten met MHC-I opathie hebben allemaal gelijke symptomen. Maar toch hebben mensen met deze ziekten verschillende kenmerken. De leeftijd waarop iemand de ziekte krijgt of het ziekteverloop kunnen bijvoorbeeld erg verschillend zijn. Dit maakt het lastig om over de ziekten heen onderzoek te doen naar de genetische factoren die betrokken zijn bij de auto-immuunreactie. Het onderzoeken van slechts één MHC-I opathie met het gen dat specifiek bij die ziekte een rol speelt, legt mogelijk niet het hele proces vast.
Daardoor worstelen onderzoekers al lang met het begrijpen van de genetische factoren die meespelen bij MHC-I opathieën en begrijpen ze de oorzaak van deze ziekten nog niet volledig. Hierdoor is de behandeling ook nog niet optimaal. Bovendien is er nog niet veel systematisch onderzoek naar dit fenomeen gedaan. Het bewijs dat onderzoekers tot nu toe hebben gevonden is niet volledig en er bestaat discussie over de precieze werking van de genen die mee zouden spelen.
EULAR werkgroep voor onderzoek naar genetische voorspellers auto-immuunreactie
Onderzoekers pleiten daarom voor onderzoek waarbij zij over de ziekte heen kijken naar alle genetische afwijkingen die kunnen zorgen voor een fout in de MHC-I eiwitten. Dit maakt mogelijk duidelijk welke factoren precies meespelen en geeft inzicht in de samenhang tussen de verschillende ziekten. Het is daarbij belangrijk dat mensen uit verschillende vakgebieden meedenken, omdat het om verschillende ziekten gaat. Deze multidisciplinaire samenwerking is opgezet in de EULAR werkgroep voor MHC-I opathieën. Er nemen op dit moment meer dan 50 mensen mee uit meer dan 15 landen. Specialisten uit de reumatologie, dermatologie en oogheelkunde brengen daarbij hun kennis in. Maar ook experts uit de immunologie en genetica denken mee. Daarnaast betrekt de werkgroep mensen met een MHC-I opathie.
Doelen van de werkgroep
De werkgroep hoopt te ontdekken hoe MHC-I opathie precies ontstaat. Daarbij willen ze onderzoeken welke genen meespelen en hoe de genetische afwijking ontstaat, die zorgt voor een auto-immuunreactie. Ook hoopt de werkgroep bewijs te vinden voor de betrokkenheid van bepaalde afweercellen die de auto-immuunreactie in gang zetten. De werkgroep wil daarnaast de genetische gemeenschappelijke basis van de ziekten en de ziektesymptomen beter in kaart brengen. Hieronder vallen bijvoorbeeld bepaalde kenmerken of klachten die bij de verschillende ziekten voorkomen. De onderzoekers betrekken bij elke stap mensen met de ziekte. Zij vullen bijvoorbeeld vragenlijsten in over hun klachten.
Als de onderzoekers eenmaal weten hoe het proces precies werkt, wil de werkgroep op zoek gaan naar een mogelijke genezing of een gerichtere en specifiekere behandeling. Zo zouden de genen die meespelen mogelijk zo veranderd kunnen worden, dat ze niet meer afwijkend zijn. Maar behandelingen zouden zich ook kunnen richten op het verstoren van de afweercellen die de auto-immuunreactie in gang zetten. Naast een behandeling hoopt de werkgroep door meer onderzoek ook het ziekteverloop van mensen te kunnen verbeteren.
Meer lezen?
- De doelstelling, opzet en achtergrond van de werkgroep is onlangs gepubliceerd: EULAR study group on ‘MHC-I-opathy’: Identifying disease-overarching mechanisms across disciplines and borders
- Informatie over je afweersysteem – Nationale Vereniging ReumaZorg Nederland
