De toekomst van samen beslissen
Waarom denken veel zorgverleners dat ze prima samen beslissen met hun patiënt maar blijkt de meerderheid in de praktijk ‘onbewust onbekwaam’? Welke aandacht krijgt samen beslissen in de scholing van AIOS en verpleegkundigen? En wat kan ‘metromapping’ betekenen om beter samen te kunnen beslissen? Deze en vele andere vragen kwamen op woensdag 6 juli aan bod tijdens het symposium ‘De toekomst van samen beslissen’.
Een leven lang samen beslissen
Spreker Marlies Alewijn is schrijver en ervaringsdeskundige. Ze krijgt op haar 12de de diagnose jeugdreuma. Ze komt onder behandeling in een kinderziekenhuis. “Daar was het heel normaal dat er eerst werd gevraagd: Hoe voel je je?” vertelt Marlies. “Daarna kwam pas de vraag: Hoe gaat het met de reuma?”. Dat is wel anders wanneer Marlies op haar 18de overstapt naar de volwassen reumazorg in een ander ziekenhuis. Er zijn veel wisselingen van reumatologen en vaak voelt Marlies zich niet echt gehoord. In haar verdere volwassen leven heeft Marlies wisselende ervaringen met zorgverleners op het gebied van samen beslissen. Haar dringende oproep aan alle zorgverleners is vooral: luister naar de persoon die voor je zit in de spreekkamer.
Samen Beslissen, dat doen we toch al?
Dr. Elke Mathijssen, is verbonden aan The Healthcare Innovation Center (THINC.) in het UMC Utrecht. “Uit onderzoek blijkt dat zowel artsen (78%) als verpleegkundigen (73%) aangeven regelmatig samen te beslissen met hun patiënt. Toch geeft 50% van de patiënten aan dat ze graag vaker willen mee beslissen omdat dat nu nog onvoldoende gebeurt. Er zit dus een mate van subjectiviteit in hoe zorgverleners hun samen beslissen ervaren. Het meest toegepaste instrument om samen beslissen objectief te meten is de OPTION 5.
Hoe scoort de reumatologie?
In 2020 deed de afdeling reumatologie van het UMC Utrecht onderzoek naar samen beslissen in de spreekkamer. Met de OPTION 5 werden opnames geanalyseerd van 168 reumaconsulten. Hieruit bleek dat er gemiddeld genomen sprake was van een beperkte mate van samen beslissen. Binnen de reumatologie gaat het samen beslissen dus zeker niet slecht maar er is ruimte voor verbetering. “Veel zorgverleners denken: Samen beslissen, dat doen we toch al? Ze zijn onbewust onbekwaam. We moeten elkaar bewust maken en werken aan de vraag: Samen beslissen, hoe gaan we dat nog beter doen?” aldus Elke.
Samen Beslissen, wat levert dit op?
Prof. dr. Bas Wijnhoven is oncologisch en gastro-intestinaal chirurg in het Erasmus MC. “Samen beslissen gaat ook over waarden van patiënten, hoe past een behandeling in zijn of haar leven?” Deze vraag was aanleiding om in het Erasmus MC te starten met onderzoek naar de behandeling van slokdarmkanker. Twee groepen werden met elkaar vergeleken: de patiënten die kozen voor de behandeloptie ‘direct opereren’ versus de patiënten die kozen voor de behandeloptie ‘continu monitoren en (nog) niet opereren’.
Kwaliteit van leven speelt een grotere rol in de keuze dan je denkt
“Kwaliteit van leven speelt in de keuze voor een behandeling een belangrijke rol. In het onderzoek waren patiënten bereid om 16% in te leveren aan overlevingskans om niet geopereerd te hoeven worden en zo beter te kunnen functioneren. Ook is iedere patiënt anders. Een voorkeur van een patiënt voor een behandeling kan je van te voren niet voorspellen. Oude mensen kiezen bijvoorbeeld niet per definitie voor de optie ‘niet opereren’ net zo min als dat iedere jongere patiënt koste wat kost geopereerd wil worden.”
Arts blijkt onbewust te sturen naar een behandeling
Uit het onderzoek bleek ook dat je als arts vaak onbewust stuurt naar de behandeling van je eigen voorkeur. Dit doe je in je consult bijvoorbeeld door te starten met de uitleg over de behandeling van je voorkeur en deze meer aandacht te geven. Door voor- en nadelen te noemen die uit balans zijn. Of door suggestief taalgebruik. Bas is zich nu meer bewust dat je informatie over behandelingen op een objectieve manier moet geven. Een keuzekaart hierin helpt. Bas zou graag zien dat de zorg afstapt van de ‘one stop’ gedachte. Soms kost een keuze maken meer tijd en meerdere gesprekken. Soms ook bij meerdere zorgverleners. Daar moet ruimte voor zijn.
Leer ook artsen in opleiding samen beslissen
Auk Dijkstra is onderwijskundig adviseur bij de Federatie Medisch Specialisten. Er is een training gemaakt door de Federatie Medisch Specialisten. Met deze training kunnen artsen in opleiding leren om nog beter samen te beslissen met hun patiënt. De kennis en tips die je tijdens de training meekrijgt, pas je toe in je werk. Daarna kom je als deelnemers weer bij elkaar. Meer informatie over de training is (binnenkort) te vinden op: Kennisplatform Uitkomstgerichte Zorg Samen Beslissen .
Van PROMs via Samen Beslissen naar gepersonaliseerde zorg
Prof. dr. Angélique Weel is Reumatoloog in het Maasstad Ziekenhuis en Hoogleraar Bewijsgestuurde Waardegedreven zorg in Utrecht. “Het gaat goed in de medische zorg binnen de reumatologie. De meeste rolstoelen zijn gelukkig de deur uit. De ziekteactiviteit kunnen we laag krijgen voor 80-90% van onze patiënten. We zien alleen wel dat onze zorg dure zorg is. Ook hebben we steeds minder personeel om die zorg te kunnen bieden. Daarnaast ervaren patiënten met lage/geen ziekte activiteit alsnog veel beperkingen.
Je kan jezelf daarom de vraag stellen: Is alles wat we investeren in de zorg wel echt effectieve en houdbare zorg? We leven in een tijd waarin digitale ondersteuning ons goed kan gaan helpen.” aldus Angélique. “Bijvoorbeeld in de vorm van het visualiseren van uitkomsten die voor de patiënt belangrijk zijn. In het Maasstad Ziekenhuis gebruiken we daarvoor een dashboard. Hierop staat overzichtelijk hoe patiënten scoren op verschillende uitkomsten. Het dashboard biedt de leidraad voor een goed gesprek in de spreekkamer. Zo kan je je zorg beter afstemmen op wat iemand nodig heeft.”
Hoe kunnen designers, clinici en patiënten samenwerken?
Prof. dr. Anne Stiggelbout is hoogleraar Medische Besliskunde in het LUMC. Zij vertelt over Metromapping. Net als bij de plattegrond van een metrolijn kan je ook een ‘metrolijn’ in kaart brengen voor het zorgtraject dat een patiënt aflegt bij een bepaalde aandoening. Zo’n metromap geeft een antwoord op de volgende vragen: Op welke momenten moet er een keuze worden gemaakt voor een behandeling of zorg? Is op dat moment bepaalde informatie nodig? Welke zorgverleners zijn dan betrokken bij de keuze? En welke praktische zaken zijn er dan nodig? Metromapping is gericht op het helpen van zorgverleners en patiënten om beter samen te kunnen beslissen.
Promotie Reumatoloog Laura Kranenburg
De symposium werd afgesloten met de verdediging van reumatoloog Laura Kranenburg van haar proefschrift: ‘Times change: How to train future medical specialist to become skilled communicators’. De Nationale Vereniging ReumaZorg Nederland feliciteert Laura van harte met het behalen van haar doctorstitel.
