Bart van den Bemt is apotheker van de Sint Maartensapotheek in Nijmegen. In de juni editie van ReumaMagazine zette hij alle zin en onzin op een rij wat betreft reumamedicatie in tijden van COVID-19. ReumaZorg Nederland kreeg toestemming van ReumaMagazine tot het overnemen van dit informatieve artikel.
Wel of niet doorgaan met de reumamedicatie?
Laten we beginnen met de samenvatting: als je niet ziek bent, is er geen enkele reden om te stoppen met reumageneesmiddelen. Blijf de reumamiddelen gewoon gebruiken zoals je dat samen met jouw behandelend arts hebt besproken. Als je stopt, loop je risico op opvlamming van de reuma.
Meteen na het uitbreken van corona keken experts wat het beste advies voor mensen die reumageneesmiddelen gebruiken. ‘Mensen met een verminderde weerstand tegen infecties doordat zij medicijnen gebruiken voor een auto-immuunziekte’ zijn volgens RIVM een risicogroep op het krijgen van corona. Het lastige is echter dat deze risicogroep uit een brede groep mensen bestaat, waaronder mensen die net een niertransplantatie hebben ondergaan en mensen met kanker. Een specifieker advies voor reumapatiënten was noodzakelijk.
En wat blijkt? Als je goed kijkt naar alle wetenschappelijk gegevens over geneesmiddelen bij ontstekingsreuma, dan blijken de meeste traditionele reumamiddelen de kans op infecties niet of nauwelijks te verhogen. Zo komen er bij het gebruik van methotrexaat, leflunomide, hydroxychloroquine en sulfasalazine niet of nauwelijks meer infecties voor. Mensen die biologicals, azathioprine of JAK-remmers gebruiken, hebben een iets hoger risico op infecties. Dit risico is maximaal 1,5 keer zo groot. Dit iets verhoogde risico weegt niet af tegen het stoppen met deze middelen. Vandaar dat het advies is: voel je je niet ziek, ga altijd door met de voorgeschreven dosering.
Deze adviezen worden bevestigd door de praktijk. Vanaf het begin van de corona-crisis hebben artsen bekeken of mensen die reumageneesmiddelen gebruikten, meer kans hadden om corona te krijgen. Ofschoon het nog te vroeg is om definitief conclusies te trekken, lijken mensen die reumamiddelen door blijven gebruiken geen verhoogde kans op corona te hebben. Dit blijkt uit een gepubliceerde Italiaanse studie en ook Nederlandse data lijken deze bevindingen te bevestigen.
En als je klachten hebt?
Zodra er sprake is van klachten, dient er een afweging te worden gemaakt. Stoppen met het reumageneesmiddel (en dan meer klachten krijgen) of doorgaan met het reumageneesmiddel (dat invloed heeft op ons afweersysteem). Het algemene advies is nu om bij (zeer) milde klachten de medicijnen door te gebruiken, en bij matig tot ernstige infecties de reumamedicijnen tijdelijk te stoppen. Als je een matige/ernstige infectie hebt en daarbij nieuwe luchtwegklachten, toenemende kortademigheid en/of koorts, stel dan de volgende dosering van jouw reumamedicatie even uit en neem contact op met jouw behandeld reumatoloog. Een uitzondering hierop is prednisolon, een dosering prednisolon mag nooit zomaar worden overgeslagen.
En de reumamiddelen die gebruikt zijn tegen corona?
Volgens Donald Trump was het reumamiddel hydroxychloroquine een ‘game-changer’ bij de behandeling van corona. Hij is het zelfs zelf gaan gebruiken. En dit allemaal naar aanleiding van een klein Chinees onderzoek en een onderzoek van een Franse professor. Inmiddels zijn er meerdere onderzoeken gedaan naar hydroxychloroquine bij de behandeling van corona. De resultaten van deze onderzoeken vallen erg tegen. Sterker nog, volgens deze onderzoeken zouden mensen die hydroxychloroquine gebruiken, er zelfs slechter van af zijn. Men zag bijvoorbeeld meer hartproblemen bij deze mensen.
Wat is dan waar? We weten het eerlijk gezegd nog onvoldoende. Het lastige is dat artsen hydroxychloroquine vaak gaven aan mensen die er slechter aan toe waren. Als je dan mensen met hydroxychloroquine vergelijkt met mensen die het middel niet gekregen hebben, is de vergelijking dan wel eerlijk? Natuurlijk proberen onderzoekers hiervoor te corrigeren, maar dat is best lastig. Nieuwe onderzoeken zijn daarom nodig (en worden nu ook uitgevoerd) die betrouwbaar laten zien of hydroxychloroquine zinvol en veilig is bij corona. Zolang er geen bewijs is, is het niet verstandig om hydroxychloroquine (en dan helemaal niet gecombineerd met een antibioticum en zink) te gebruiken bij corona-klachten, tenzij u meedoet aan een wetenschappelijk onderzoek hiernaar.
Overigens staan nog een groep reumageneesmiddelen in de belangstelling bij de behandeling van corona: tocilizumab en sarilumab. Deze reumamiddelen remmen een stofje (interleukine-6) dat een rol speelt bij mensen met ernstige corona-klachten.
Zijn ontstekingsremmende pijnstillers nog wel veilig als het om corona gaat?
Het antwoord is: even veilig als anders. Ontstekingsremmende pijnstillers (zoals ibuprofen, naproxen en diclofenac) zijn effectieve middelen om pijn en ontsteking te verminderen. Ze kunnen echter ook bijwerkingen veroorzaken zoals hart-, maag- en nierklachten. Een arts zal dan ook altijd de voordelen (goede pijnstilling en ontstekingsremming) afwegen ten opzichte van de nadelen. Soms zal de arts dan kiezen om paracetamol voor te schrijven, maar met name als er sprake is van ontsteking (zoals vaak bij reumatische ziekten) zal de arts kiezen voor een ontstekingsremmende pijnstiller. Aan het begin van de corona-epidemie bracht het bureau dat geneesmiddelen in Frankrijk goedkeurt, naar buiten dat ontstekingsremmende pijnstillers de kans op corona zouden vergroten. Dit verhaal bleek onvoldoende onderbouwd. Er zijn niet genoeg aanwijzingen dat ontstekingsremmende pijnstillers de kans op corona vergroten. Wat dit betreft geldt nog steeds het advies: als er sprake is van pijn zonder ontstekingen, dan heeft paracetamol de voorkeur; bij ontstekingen kunnen ontstekingsremmende pijnstillers nog steeds een goede keuze zijn.
En kan ik mijn bloeddrukverlagers blijven gebruiken?
In de media was er best wel wat rumoer over sommige bloeddrukverlagers: de zogenaamde ACE-remmers (zoals captopril, lisinopril, enalapril) en angiotensine-antagonisten (zoals losartan en valsartan). Volgens de media zouden deze bloeddrukverlagers de corona-klachten versterken, omdat ze er voor zouden zorgen dat het virus makkelijker in lichaamscellen zou kunnen komen. Dit zou vooral bij hogere doseringen voorkomen. Maar op basis van de huidige onderzoeken kan deze conclusie helemaal niet worden gertokken. Alle geneesmiddelenautoriteiten raden daarom aan om deze middelen gewoon door te blijven gebruiken zoals de dokter ze voorgeschreven heeft.
Tot slot
Corona of niet: wat altijd blijft gelden is: stop nooit zomaar met geneesmiddelgebruik zonder overleg met arts of apotheker.
Bron: ReumaMagazine, Nummer 4-5, juni 2020, Corona en reuma-geneesmiddelen
