Op 15 en 16 april organiseerde ZonMw het congres Goed Gebruik Geneesmiddelen. Ook de biologische geneesmiddelen kwamen aan de orde. Wat is een biologisch geneesmiddel? Wat zijn de voordelen maar ook de bijwerkingen van een biological? En wat wordt er gedaan om de ervaringen van mensen die een biological gebruiken, te monitoren?
Biologicals en de eerste lijn
Tijdens het Congres Goed Gebruik Geneesmiddelen van ZonMw op 15 en 16 april is onder andere aandacht besteed aan biologische geneesmiddelen. Biologische geneesmiddelen worden vaak gebruikt bij de behandeling van auto-immuun ontstekingsziektes, zoals reumatoïde artritis. Deze geneesmiddelen hebben andere bijwerkingen dan niet-biologische geneesmiddelen. Alhoewel biologicals bijna uitsluitend door specialisten worden voorgeschreven, komt de huisarts in toenemende mate met patiënten in contact die deze middelen gebruiken.
Eigenschappen
Thijs Giezen, ziekenhuisapotheker, vertelt dat een biological een geneesmiddel is welke geproduceerd wordt door een biologische bron of die uit een biologische bron komt. Een biological is een lichaamsvreemd eiwit dat wordt toegediend en inspeelt op een heel specifiek punt in je lichaam. Aangezien een biological een lichaamsvreemd eiwit is, kan het lichaam hierop ook reageren met een immuunreactie gericht tegen de biological. Meestal worden antistoffen tegen de biological in het bloed aangetroffen, maar deze zijn vaak niet relevant. Het komt ook voor dat de antistoffen een neutraliserend effect hebben, waardoor de effectiviteit van de biological afneemt. Ook kunnen afbrekende antistoffen aanwezig zijn, die ook voor een afname in effectiviteit van de biological zorgen.
Het hele productieproces van een biological heeft invloed op de uiteindelijke eigenschappen van het geneesmiddel. Hierdoor is een biosimilar altijd een versie van, met mogelijk kleine verschillen, een origineel actief bestanddeel (biological). Bij het goedkeuringsproces van een biosimilar wordt altijd de nadruk gelegd op de eigenschappen van het eiwit in vergelijking met de oorspronkelijke biological.
Het CBG, het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen, is van mening dat een nieuwe patiënt altijd veilig kan starten met een biosimilar. Bij het overzetten van patiënten van een biological naar een biosimilar moeten patiënten altijd goed geïnformeerd en begeleid worden, aangezien de wijze van toediening soms iets kan verschillen.
Bijwerkingen
Sander Tas, internist reumatoloog, vertelt dat mede door de opkomst van biologicals, de kwaliteit van leven van heel veel mensen met reuma enorm is toegenomen. Echter, genezing is helaas nog niet mogelijk. Reumapatiënten moeten levenslang geneesmiddelen gebruiken met de nodige bijwerkingen. Meer onderzoek is nodig om het ontstaan en het stoppen van deze reumatische aandoeningen te kunnen achterhalen.
De anti-TNF remmers, zoals adalimumab, infliximab, etanercept golimumab en certolizumab pegol, zijn de eerste biologicals die beschikbaar waren voor reumatoïde artritis. Deze anti-TNF remmers zijn effectief bij ongeveer 2/3 van de patiënten. Het voordeel van certolizumab pegol is dat dit geneesmiddel niet door de placenta heen kan gaan en dus veilig is gedurende de gehele zwangerschap.
Doordat biologicals ingrijpen op de ontstekingsprocessen in het lichaam, grijpen de biologicals ook in op de algemene afweer tegen bacteriën en virussen. Hierdoor hebben mensen die biologicals gebruiken een verhoogde kans op gebruikelijke infecties, zoals luchtweginfecties en urineweginfecties. Daarnaast is er een verhoogde kans op het krijgen van specifieke infecties, zoals gordelroos (herpes zoster) bij het gebruik van anti-TNF remmers. Ook is er een verhoogde kans op een gemaskeerd beloop van infecties. Andere aandachtspunten bij het gebruik van biologicals zijn screening op infecties voorafgaand aan het gebruik van een biological (zoals op tuberculose) en reisadviezen.
Ervaringen patiënt
Tot slot geeft Naomi Jessurun, ziekenhuisapotheker, klinisch farmacoloog en projectleider van het Biomonitor project, een overzicht van de ervaringen van de patiënt met het gebruik van biologicals en biosimilars. De informatie over bijwerkingen zoals deze in de productinformatie staan, zijn gebaseerd op data die door zorgverleners gegenereerd zijn. Toch kan de ervaring van de patiënt anders zijn. Juist over de manier waarop patiënten bijwerkingen ervaren, welke klachten zij wel of juist niet aan deze middelen toeschrijven en wat het beloop en de belasting is die ervaren worden. In de periode 2017-2020 zijn bij de deelnemende ziekenhuizen deze ervaringen in kaart gebracht door middel van tweemaandelijkse online vragenlijsten, wat het mogelijk maakt per indicatie en bijwerking een indruk te krijgen over de manier waarop patiënten bijwerkingen ervaren.
