“Genderneutrale w.c.’s en kledingafdelingen? De kranten staan er vol mee.” zo meldt Edith Schippers, demissionair minister van VWS. “Maar in de gezondheidszorg moeten die verschillen tussen mannen en vrouwen juist op scherp staan.” Om deze reden heeft het ministerie van VWS 12 miljoen euro beschikbaar gesteld voor meer onderzoek naar verschillen tussen mannen en vrouwen wat betreft hun ziekteverloop en hun reactie op medicatie. “Er is door de alliantie van Womeninc. al bijzonder veel kennis opgedaan” vertelt Jannet Vaessen, directeur van Womeninc. “Nu is het tijd om deze kennis te verzilveren in de spreekkamer.” Reden voor Womeninc. om op 5 oktober het Congres Gender en Gezondheid te organiseren in de Rijtuigenloods in Amersfoort.

Terugblik en ambitie  
Tijdens het openingswoord wordt teruggeblikt op vijf jaar Alliantie Gender & Gezondheid. Na de eerste doorbraken van de alliantieleden om financiering te krijgen voor onderzoek naar genderverschillen in gezondheid en om gendersensitiviteit in het curriculum van geneeskundestudenten de integreren wordt nu de nadruk gelegd op het toepassen van nieuwe inzichten in genderverschillen bij preventie, diagnose en behandeling.

Zorgverzekeraars en werkgevers zijn al hard aan de slag. Zo is een verzekeraar gestart met een pilot naar gender sensitieve hartbewaking en is er steeds meer samenwerking op de werkvloer rondom het thema zwangerschap en overgang bij werknemers. “Helaas is het bij de farmaceuten nog wat stil rond het thema gendersensitiviteit. Het is tijd voor de eerste innovators om op te staan.” aldus Jannet Vaessen.

Wat maakt een vrouw anders dan een man?
Hoe komt het eigenlijk dat vrouwen en mannen anders kunnen reageren op medicatie en behandelingen? “Allereerst hebben vrouwen een hoger vetpercentage dan mannen, wat de optimale opname van medicatie in de weg kan staan.” zo meldt Dr. Cara Tannenbaum van de Canadian Institute of Health Research. “Ook zijn de nieren van vrouwen kleiner waardoor afvalstoffen minder snel afgebroken worden, werkt de lever van vrouwen op bepaalde punten anders dan mannen en reageren bepaalde organen heftiger op de bijwerkingen van medicatie bij vrouwen dan bij mannen.

Meer vrouwen in (pre) klinisch onderzoek
Daarom is het zo belangrijk om vrouwen ook in (pre) klinisch onderzoek naar geneesmiddelen te betrekken. Voorheen gebeurde dit niet altijd omdat de hormonale schommelingen van vrouwen bepaalde vertroebelingen in onderzoeksresultaten zouden veroorzaken. Toch is de invloed van die hormonale schommelingen op de werking van medicatie juist iets wat je in onderzoek naar boven zou willen halen.” aldus Tannenbaum.

Gendersensitiviteit in de praktijk
Tijdens een rondetafelgesprek vertellen de voorzitters van verschillende partners in de gezondheidszorg hoe zij bezig zijn met gender en gezondheid.

Jeroen Geurts (Voorzitter van ZonMw) vertelt dat er een onderzoek loopt bij de GGZ naar vrouwen en angststoornissen. Ook loopt er onderzoek naar Diabetes en de factoren die ertoe leiden dat vrouwen een ander ziekteverloop hebben dan mannen. Rob Dijkstra (Voorzitter van de NHG) waakt ervoor dat nieuwe onderzoeksresultaten rond Gender en Gezondheid (bijv. rond hartfalen en ADHD) zo snel mogelijk worden vertaald in richtlijnen. Maar dat deze kennis ook via betrouwbare websites op internet (zoals Thuisarts.nl) bij het grote publiek komt. Marcel Daniëls (Voorzitter Federatie Medisch Specialisten) wil meer awareness onder artsen creëren rondom genderverschillen tijdens het Geneeskunde curriculum; waar moeten zij rekening mee houden? Dianda Veldman (Voorzitter Patiëntenfederatie Nederland) richt zich meer op de patiënt, die zelf mondiger moet worden rondom genderverschillen. Zij moeten weten dat zij hiernaar kunnen vragen in de spreekkamer waardoor het al dan niet bespreken van het onderwerp niet afhangt van de zorgverlener.

Roland Laan (Directeur Radboudumc Health Academy) wil meer aanwezige kennis uit onderzoek vertalen naar de praktijk. Tot slot benadrukt Marcelis Boereboom (Directeur Generaal Hoger Onderwijs, Beroepsonderwijs, Wetenschap en Emancipatie bij het ministerie van OCW) dat de grote verschillen in de zorg niet alleen rond gender onderzocht moeten worden, maar ook rond andere verschillen zoals leeftijd (jongeren, ouderen), komaf of geestelijke gezondheid en dat bevindingen vooral in de langdurige zorg verankerd moeten worden.

Gendersensitiviteit bij reuma
In de ruituigensessies kunnen deelnemers vervolgens kennis opdoen van de nieuwste ontwikkelingen in onderzoek naar gendersensitiviteit bij verschillende aandachtsvelden.

Met betrekking tot genderverschillen bij reumatische aandoeningen blijkt tot dusver het onderstaande uit onderzoek.

Spreker Irene van der Horst-Bruinsma, VUmc:

• Axiale Spondyloartritis komt vaker voor bij mannen dan vrouwen (3:1) Naar deze verhouding wordt nader onderzoek gedaan. De aandoening blijkt al vaker bij vrouwen voor te komen dan vroeger het vermoeden was.
• Bij Axiale Spondyloartritis bij vrouwen in verhouding tot mannen:

o   Duurt het langer voordat de ziekte wordt ontdekt

o   Zijn er vaak andere pijnklachten      

o   Is er minder reactie op medicatie

• Bij Axiale Spondyloartritis bij mannen:

o   Is het verloop van de ziekte heftiger

Spreker Leonieke van Mens, AMC:

• Vrouwen met Artritis Psoriatica hebben in verhouding tot mannen:

o   minder vaak een goede response op de medicatie

o   minder lang een goede behandeling

o   meer beperking en pijn

• Vrouwen met Artritis Psoriatica ervaren:

o   een ernstiger ziekteverloop

o   meer last van hun aandoening op het werk

o   meer invloed van hun aandoening op het persoonlijke leven

o   meer last van psychische bijwerkingen

• Verder onderzoek moet uitwijzen of deze gevonden verschillen tussen mensen daadwerkelijk genderverschillen zijn of dat er ook andere factoren een rol spelen.

Spreker Maaike Gademan, LUMC:

• Vrouwen scoren na afloop van een ingreep voor een totale knieprothese lager op de dagelijkse dingen (ADL-functie) die ze kunnen uitvoeren dan mannen.
• Vrouwen ervaren na afloop van een ingreep voor een totale knieprothese meer pijn bij het bewegen (pijn functie) dan mannen.
• De ADL-functie en de Pijn-functie zijn voorafgaand aan de totale knieoperatie slechter bij vrouwen dan bij mannen. Er zijn speculaties over hoe deze slechtere startwaarden van vrouwen verklaard kunnen worden:

o   Vrouwen melden zich later bij de huisarts wanneer ze last hebben van hun knie?

o   Vrouwen krijgen later in het ziekteproces een knieoperatie voorgesteld door de arts?