Cellen – organellen – endoplasmatisch reticulum
Endoplasmatisch reticulum
Het endoplasmatisch reticulum (ER) is een organel en ligt in het cytoplasma van de cel. Het bestaat uit een membraan met binnen-membranen, dat verbonden is met het kernmembraan van de celkern (nucleus).
Het buitenste membraan van het ER bestaat uit twee dicht tegen elkaar liggende membranen, waaruit binnen-membranen met holten en kanalen zijn gevormd, die dienen als transportkanalen. Het buitenste membraan van het ER heeft dezelfde structuur als het celmembraan. Het ER neemt een groot deel van de ruimte binnen de cel in.
Het endoplasmatisch reticulum (ER) is zeer belangrijk voor de eiwitsynthese. Op het ruw ER zitten aan de buitenkant ribosomen, waar de eiwitsynthese plaatsvindt.
Onderdelen endoplasmatisch reticulum
Het endoplasmatisch reticulum (ER) bestaat uit twee onderdelen, die verschillen in membraanstructuur en in taak:
• Ruw endoplasmatisch reticulum
• Glad endoplasmatisch reticulum
Taken
• Ruw endoplasmatisch reticulum
Het ‘ruwe’ uiterlijk komt door de ribosomen op het ruw endoplasmatisch reticulum (ER) membraan. Het ruw ER heeft door de ribosomen een belangrijke rol in de eiwitsynthese in de cel en maakt eiwitten aan in samenwerking met deze ribosomen. De ribosomen lezen de bouwtekening voor het eiwit af van het ribonucleïnezuur (RNA), de kopie van een stukje DNA, dat uit de celkern komt via de kernporie, een opening in het kernmembraan. RNA wordt gebruikt om de erfelijke informatie van het DNA te kopiëren, de DNA replicatie.
Eiwitsynthese is de vorming van eiwitten uit aminozuren. De eiwitsynthese vindt plaats op de ribosomen. De aminozuren die voor de eiwitsynthese nodig zijn, worden aangevoerd door tRNA-moleculen. Transfer RNA (tRNA) is het RNA dat, tijdens de translatie, de genetische informatie in het mRNA vertaalt naar aminozuren. Messenger RNA (mRNA), is RNA, waarbij de erfelijke informatie is overgeschreven van een (DNA-)gen. Het overschrijven van DNA in mRNA noemen we transcriptie, het vertalen van mRNA naar eiwit heet translatie. De eiwitsynthese wordt dus gestuurd door het mRNA. De erfelijke informatie van het mRNA bepaalt de volgorde waarin, op de ribosomen, de aminozuren aan elkaar worden gekoppeld tot een eiwit. Zo wordt erfelijke informatie overgebracht naar een eiwit (translatie). De aminozuurvolgorde van het eiwit is essentieel voor de eigenschappen van een eiwit. De eiwitten worden zo continu aangemaakt volgens de bouwtekening, die is opgeslagen in het DNA in de celkern. De eiwitten zijn belangrijk voor alle processen in de cel.
In de holten van het ruw endoplasmatisch reticulum (ER) worden de ruwe eiwitten gevouwen en in transportblaasjes gestopt en in de kanalen van het glad endoplasmatisch reticulum (ER) membraan afgezet. De transportblaasjes snoeren zich af van het glad ER en vervoeren de ruwe eiwitten naar het golgi-apparaat.
Het golgi-apparaat maakt werkende eiwitten van de aangeleverde ruwe eiwitten.
• Glad endoplasmatisch reticulum
Het glad endoplasmatisch reticulum (ER) heeft een glad membraan en dient (vooral) om stoffen vanuit het ruw ER te vervoeren naar het golgi-apparaat. Het glad ER is belangrijk voor de stofwisselingsprocessen en bij de opslag van calcium in de cel. Het glad endoplasmatisch reticulum (ER) is in sommige cellen betrokken bij de aanmaak van vetten (bijvoorbeeld geslachtshormonen) en in de levercellen bij het onschadelijk maken van giftige stoffen.